Sprawdzili 99 mln zaszczepionych na Covid-19. Tak, były skutki uboczne

99 mln zaszczepionych - 243 mln dawek

Ukazały się wyniki bardzo szerokiego badania dotyczącego występowania skutków ubocznych po podaniu szczepionek przeciwko Covid-19. Naukowcy z Global Vaccine Data Network – specjalnej komórki Światowej Organizacji Zdrowia skupiającej kilkudziesięciu specjalistów z wielu ośrodków naukowych – zbadali 99 mln przypadków zaszczepionych osób (co najmniej jedną dawką) z ośmiu krajów (najwięcej z Francji - 120 mln, Kanady - 32 mln i Australii - 15 mln) i możliwego związku z 13 możliwymi schorzeniami, aby określić prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

Pod lupę wzięto trzy najczęściej podawane preparaty, czyli BNT162b2 (Comirnaty), produkowany przez Pfizer/BioNTech, mRNA-1273 (Spikevax) Moderny i ChAdOx1 (Vaxzevria) Oxford/AstraZeneki i trzy, cztery możliwe dawki. W obserwowanej populacji w sumie podano 183,5 mln dawek Pfizera, 36,2 mln dawek Moderny i 23,1 mln dawek AstraZeneki.

W analizie porównywano "zaobserwowane wskaźników AESI (zdarzenia niepożądane o szczególnym znaczeniu) po wprowadzeniu programu szczepień z oczekiwanymi (lub podstawowymi) wskaźnikami opartymi na historycznych okresach poprzedzających wprowadzenie szczepionki".

Wyniki opublikowano w "Vaccine", oficjalnym czasopiśmie Japońskiego Towarzystwa Wakcynologii.

Od początku programu szczepień na całym świecie podano ponad 13,5 mld dawek preparatu przeciwko koronawirusowi. Co najmniej jedną dawkę szczepionki otrzymało 70,5 proc. światowej populacji. "To podkreśla pilną potrzebę kompleksowego monitorowania bezpieczeństwa szczepionek, ponieważ bardzo rzadkie zdarzenia niepożądane związane ze szczepionkami przeciwko Covid-19 mogą wyjść na jaw dopiero po podaniu milionom osób" - piszą autorzy raportu.

Jakie były skutki uboczne?

Skutki uboczne mogące się pojawić po szczepieniu, podzielono na trzy kategorie schorzeń: neurologiczne (zespół Guillaina-Barre’a, poprzeczne zapalenie rdzenia, porażenie twarzy, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, drgawki gorączkowe, drgawki uogólnione), hematologiczne (małopłytkowość, małopłytkowość idiopatyczna, zatorowość płucna, zakrzepica zatok żylnych mózgu, zakrzepica żyły trzewnej) i sercowo-naczyniowe (zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie osierdzia).

W większości przypadków częstotliwość występowania po przyjęciu niewiele się różniła od tej obserwowanej w populacji ogólnej. Jednak niektóre niepożądane skutki uboczne były zauważalne.

Skutki uboczne po szczepionce AstraZeneca

Po pierwszej dawce tej szczepionce odnotowano ponaddwukrotny wzrost ryzyka wystąpienia choroby neurologicznej zwanej zespołem Guillain-Barre (ZGB) – schorzenia autoimmunologicznego, w której układ odpornościowy atakuje własny obwodowy układ nerwowy. W raporcie stwierdzono, że spośród 23 milionów zastrzyków leku AstraZeneca podanych na całym świecie spodziewano się 76 przypadków tego schorzenia, ale zaobserwowano 190 zdarzeń.

W tym przypadku nie można jednoznacznie stwierdzić czy samo działanie szczepionki wywołało ZGB, czy jednak był to efekt reakcji układu odpornościowego na nią.

Jednak w przypadku preparatu AstraZeneca największa rozbieżność między oczekiwanym a faktycznym wskaźnikiem dotyczyła zapalenia osierdzia. Po trzeciej dawce częstość występowania wzrastała 6,9 razy.

Wzrastało także ryzyko pojawienia się zakrzepicy zatok żył mózgowych (CVST) - po pierwszej dawce 3,2-krotnie. CVST to rzadka, ale poważna choroba charakteryzująca się tworzeniem się skrzepów krwi w dużych kanałach odprowadzających krew z mózgu i dostarczających ją z powrotem do serca. Ogółem oczekiwano 21 zdarzeń, natomiast zaobserwowano 69.

Badanie wykazało również, że po otrzymaniu pierwszej dawki tej szczepionki o 1,9 wzrastało ryzyko ostrego poprzecznego zapalenia rdzenia, a ryzyko wystąpienia małopłytkowości, czyli choroby charakteryzującej się niższą niż normalnie liczbą płytek krwi, było 1,07 razy wyższe.

Skutki uboczne po szczepionce Pfizera

Preparat stworzony przez firmy Pfizer i BioNTech najczęściej powodował dolegliwości związane z układem sercowym. Ryzyko wystąpienia zapalenia mięśnia sercowego rosło prawie 3-krotnie zarówno pierwszej, jak i drugiej dawce. Po trzeciej prawdopodobieństwo zwiększało się dwukrotnie.

Zwiększone o 2,64 ryzyko zapalenia osierdzia mogło być skutkiem przyjęcia czwartej dawki. W przypadku pierwszej, drugiej i trzeciej ten wskaźnik wynosił odpowiednio 1,54, 1,38 i 1,19.

W większości dolegliwości neurologicznych nie obserwowano wyraźnie zwiększonej częstości występowania tych zdarzeń po przyjmowaniu poszczególnych dawek preparatu Pfizera.

Wśród powikłań hematologicznych pierwsza dawka preparatu mogła się wiązać ze zwiększonym o 1,49 razy ryzykiem wystąpienia zakrzepicy zatok żył mózgowych.

Skutki uboczne po szczepionce Moderny

Naukowcy przyjrzeli się też ponad 36 mln podanych dawek szczepionki Moderny. Tu również uwagę zwracają przypadki powikłań kardiologicznych. Po drugiej dawce ryzyko wystąpienia zapalenia mięśnia sercowego rosło 6-krotnie (po pierwszej wzrastało trzykrotnie).

Zapalenie osierdzia pojawiało się 1,74 razy częściej po pierwszej dawce i 2,64 po czwartej.

Związek między zapaleniem mięśnia sercowego oraz zapaleniem osierdzia a szczepionkami cały czas są analizowane. Specjaliści uważają, że zdarzenia te spowodowane wspomnianym wcześniej mechanizmem – nadaktywną odpowiedzią immunologiczną, która atakuje wskazane części serca.

Moderna mogła również powodować ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia (ADEM), schorzenia, w którym dochodzi do uszkodzenia osłonek komórek nerwowych, w różnych miejscach mózgu i rdzenia kręgowego. Po pierwszej dawce preparatu ryzyko rosło o 3,7. Jak to wygląda na konkretnych liczbach? Wystąpiło (na 36 mln) siedem zdarzeń wobec oczekiwanych dwóch.

Ryzyko po Covid-19 jest znacznie większe

Autorzy badań wskazują, że choć liczby bezwzględne mogą przemawiać do wyobraźni, to jednak w porównaniu do liczby zaszczepionych wygląda to już inaczej. Dla przykładu obrzęk mózgu pojawił się w około 2 tys. przypadków na ponad 13 mld podanych dawek szczepionki.

- Oba twierdzenia mogą być prawdziwe. Szczepionki mogą uratować miliony istnień ludzkich, a ale może też być niewielka liczba osób, które na tym ucierpią - powiedział dr Harlan Krumholz, dyrektor Centrum Badań i Oceny w szpitalu Yale New Haven i główny autor badania. Szacuje się, że szczepionki przeciwko Covid-19 zapobiegły ponad 19 milionom zgonów na całym świecie.

Specjaliści podkreślają, że prawdopodobieństwo wystąpienia wszystkich tych zdarzeń niepożądanych jest nadal znacznie większe po zakażeniu zakażenia wirusem SARS-CoV-2, więc szczepienie jest nadal zdecydowanie bezpieczniejszym wyborem.

Naukowcy przytaczają przykłady. - Ryzyko wystąpienia zdarzenia neurologicznego po zakażeniu koronawirusem było 617 razy większe niż po szczepieniu przeciwko Covid-19, co sugeruje, korzyści ze szczepienia znacznie przewyższają ryzyko – twierdzą autorzy badania.

Z kolei dr Akiko Iwasaki, profesor immunobiologii na Uniwersytecie Yale, podkreśla, że ryzyko rozwoju zapalenia mięśnia sercowego jest wyższe po przejściu Covid-19 niż po zaszczepieniu się szczepionką na Covid. Po drugiej dawce szczepionki wynosi 35,9 na 100 tys. osób, a po zakażeniu koronawirusem - 64,9 na 100 tys. osób.

W przypadku zespołu Guillain-Barre ryzyko p Covid-19 było sześciokrotnie większe w porównaniu z grupą kontrolną, natomiast po szczepieniu - uśredniając - większe 0,41 razy.