Żylaki powstają, gdy żyły, które mają za zadanie transportować krew z powrotem do serca, nie działają prawidłowo. W żyłach znajdują się zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Jeśli te zastawki nie działają prawidłowo, krew może gromadzić się w żyłach, powodując ich rozszerzenie i skręcenie - to są żylaki.
Przyczyna powstawania żylaków może tkwić w samym naczyniu, na przykład wrodzonym braku zastawek, lub poza nim, gdy na drodze odpływu krwi z żył pojawia się jakaś przeszkoda, choćby ucisk przez guz lub inne naczynia. Zwykle źródło powstania żylaków jest bardziej skomplikowane i tworzy je najczęściej kilka czynników.
Czynniki które mogą sprzyjać powstawaniu żylaków:
- Geny. Jeśli jeden z rodziców ma żylaki, ryzyko ich rozwoju u dziecka wynosi około 40-50 proc. Jeśli obydwoje rodzice mają żylaki, ryzyko to wzrasta do około 80 proc. Jednak warto pamiętać, że choć genetyka jest ważnym czynnikiem, nie jest jedynym czynnikiem ryzyka. Jeśli mamy genetyczne predyspozycje do żylaków, można podjąć pewne kroki, aby zmniejszyć ryzyko ich rozwoju, takie jak utrzymanie zdrowej wagi, regularne ćwiczenia, unikanie długotrwałego siedzenia lub stania, a także noszenie kompresyjnych pończoch, jeśli są zalecane przez lekarza.
- Wiek. Zmiany związane z wiekiem, takie jak utrata elastyczności tkanek, osłabienie zastawek w żyłach i ogólne zużycie układu krążenia, mogą przyczynić się do powstawania żylaków. Chociaż żylaki mogą pojawić się w dowolnym wieku, najczęściej zaczynają się pojawiać po 50. roku życia. Statystyki pokazują, że około połowa osób powyżej 50. roku życia ma pewne objawy żylaków.
- Płeć. Kobiety są bardziej narażone na żylaki, prawdopodobnie z powodu zmian hormonalnych, które zachodzą podczas menstruacji, ciąży lub menopauzy – zmiany te mogą osłabić ściany żył i zastawki. Hormony takie jak estrogen i progesteron mogą rozluźnić ściany żył, co sprzyja powstawaniu żylaków. W czasie ciąży zwiększa się objętość krwi w organizmie, ale przepływ krwi z nóg do miednicy zmniejsza się. To może prowadzić do powstania żylaków. (Ponadto, rosnąca macica może wywierać nacisk na żyły w miednicy, co również może prowadzić do żylaków odbytu). Natomiast po menopauzie poziom estrogenów spada, co może osłabić ściany żył i zwiększyć ryzyko żylaków.
- Nadwaga i otyłość. Nadmierna waga może wywierać dodatkowy nacisk na żyły, co może prowadzić do powstania żylaków.
- Siedzący lub stojący tryb życia.Długotrwałe siedzenie lub stanie może utrudniać przepływ krwi do serca, co zwiększa ryzyko powstania żylaków.
- Choroby przewlekłe, takie jak choroby serca czy nadciśnienie, mogą zwiększać ryzyko powstania żylaków.
- Urazy nóg mogą uszkodzić żyły i prowadzić do powstania żylaków.
Żylaki mogą być nie tylko problemem kosmetycznym, ale także stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Większość osób z żylakami doświadcza objawów takich jak ból, uczucie ciężkości w nogach, świąd czy obrzęki.
Jednak w niektórych przypadkach żylaki mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak:
- Zakrzepica. Żylaki mogą zwiększać ryzyko powstania zakrzepów krwi, które mogą zablokować przepływ krwi. Zakrzepica bywa przyczyną nagłej śmierci, gdy spowoduje zator żylny serca lub płuc.
- Owrzodzenia nóg. W wyniku długotrwałego zwiększonego ciśnienia w żyłach, skóra może stać się cienka i łatwo ulegać uszkodzeniom. To może prowadzić do powstania trudno gojących się owrzodzeń, zwłaszcza w okolicy kostek.
- Krwawienie. Żylaki znajdujące się blisko powierzchni skóry mogą pęknąć i prowadzić do krwawienia.
- Zapalenie żył. Żylaki mogą prowadzić do stanu zapalnego, który może być bolesny i wymagać fachowego leczenia.
Dlatego ważne jest, aby osoby z żylakami regularnie konsultowały się z lekarzem i poddawały się odpowiedniemu leczeniu, aby zapobiec poważniejszym problemom zdrowotnym. W niektórych przypadkach może być konieczne leczenie chirurgiczne, aby usunąć żylaki. W innych przypadkach lekarz może zalecić zmiany stylu życia, takie jak regularne ćwiczenia, utrzymanie zdrowej wagi, unikanie długotrwałego siedzenia lub stania i noszenie kompresyjnych pończoch.