Te badania zrobisz bezpłatnie na NFZ. Lista jest spora, skorzystaj

Badania profilaktyczne - Polacy nie chcą z nich korzystać

Były już minister zdrowia Adam Niedzielski chwalił się, że resort uruchomił bardzo dużo programów profilaktycznych, ale zainteresowanie Polaków jest cały czas niesatysfakcjonujące.

Wprowadzono w lipcu 2021 r. - będący m.in. reakcją na pandemię, ograniczony wtedy dostęp do lekarzy i pogorszenie kondycji zdrowotnej Polaków - program Profilaktyka 40 Plus jest tego najlepszym dowodem. Skierowany do niemal 20 mln osób, spotkał się z czynnym udziałem - to dane z lipca - zaledwie 2,7 mln osób. Ta liczba obejmuje również osoby, które wypełniły ankietę, ale jeszcze nie zgłosiły się na badania.

Udział zaledwie 10 proc. uprawnionych skłonił MZ do przedłużenia czasu działania programu do końca czerwca 2024 r.

Jednak bezpłatnych badań, z których mogą skorzystać określone grupy pacjentów jest sporo. Przypominamy najważniejsze z nich.

Profilaktyka 40 plus - jakie badania

Program skierowany jest do Polaków, którzy:

• skończyli 40 lat,
• nie korzystali wcześniej z programu Profilaktyka 40 PLUS lub skorzystali z niego, ale minęło co najmniej 12 miesięcy od pierwszych badań w ramach programu,
• uzupełnili ankietę na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP), przez infolinię 989, w przychodni POZ uczestniczącej w programie lub w aplikacji mojeIKP.

Badania diagnostyczne dzielą się na trzy grupy: badania dla kobiet, badania dla mężczyzn i pakiet wspólny. Zakres badań zależy od odpowiedzi, jakie zostaną udzielone w ankiecie.

Pakiet badań diagnostycznych dla kobiet:

• morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym i płytkami krwi,
• stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy,
• stężenie glukozy we krwi,
• próby wątrobowe: AlAT, AspAT, GGTP,
• poziom kreatyniny we krwi,
• badanie ogólne moczu,
• poziom kwasu moczowego we krwi,
• krew utajona w kale – metodą immunochemiczną (iFOBT).

Pakiet badań diagnostycznych dla mężczyzn:

• morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi,
• stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy,
• stężenie glukozy we krwi,
• próby wątrobowe: AlAT, AspAT, GGTP,
• poziom kreatyniny we krwi,
• badanie ogólne moczu,
• poziom kwasu moczowego wekrwi,
• krew utajona w kale – metodą immunochemiczną (iFOBT),
• PSA – antygen swoisty dla stercza całkowity.

Pakiet badań diagnostycznych wspólny:

• pomiar ciśnienia tętniczego,
• pomiar masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie,
• obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI).

Mammografia - program profilaktyki raka piersi

W programie mogą wziąć udział kobiety, które:

• mają od 50 do 69 lat (od 1 listopada ta grupa się rozszerza do 45-74 lat) i w ostatnich 24 miesiącach nie wykonywały mammografii w ramach profilaktyki zdrowotnej,
• otrzymały w ramach programu profilaktyki raka piersi w roku ubiegłym pisemne wskazania do wykonania ponownego badania mammograficznego po upływie 12 miesięcy.

Badanie mammograficzne można wykonać w poradniach stacjonarnych lub mammobusach. Do udziału w programie nie jest potrzebne skierowanie.

Badanie mammograficzne polega na wykonaniu dwóch zdjęć każdej piersi. Wydanie wyniku powinno nastąpić w ciągu 15 dni roboczych od daty wykonania badania.

Co po badaniu?

• Jeżeli Twój wynik będzie prawidłowy, dostaniesz zaproszenie na ponowne badanie za 2 lata.
• Jeżeli Twój wynik badania będzie prawidłowy, ale współistnieją czynniki ryzyka (rak piersi wśród członków rodziny – matka, siostra lub córka oraz mutacje w obrębie genów BRCA 1 lub/i BRCA 2) lekarz zaleci Ci ponowne badanie za 12 miesięcy.
• Jeżeli Twój wynik będzie nieprawidłowy, lekarz skieruje Cię na dalszą diagnostykę. W przypadku rozpoznania raka piersi lub innego schorzenia wymagającego leczenia specjalistycznego, zostaniesz skierowana (już poza programem) do dalszej diagnostyki lub leczenia do poradni specjalistycznych lub lecznictwa stacjonarnego w ramach NFZ.

Cytologia - profilaktyka raka szyjki macicy

Program skierowany jest do kobiet w wieku 25-59 lat, które:

• nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich trzech lat,
• nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich 12 miesięcy, ale są obciążone czynnikami ryzyka (zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie HPV).

Badania zrobisz w każdej poradni położniczo-ginekologicznej, która ma podpisaną umowę z NFZ, a także w poradniach POZ, które podpisały umowę na świadczenia położnej POZ w Programie profilaktyki raka szyjki macicy.

Podobnie jak w przypadku profilaktycznej mammografii nie jest potrzebne skierowanie.

Kolonoskopia - program profilaktyczny raka jelita grubego

W programie mogą wziąć udział osoby, które:

• nie mają objawów sugerujących nowotwór jelita grubego,
• nie miały wykonanej kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat,
• mają 50-65 lat,
• mają 40-49 lat, jeśli u najbliższych krewnych pacjenta, rozpoznano nowotwór jelita grubego.

W niektórych województwach udział mogą też wziąć osoby, które:

• mają 25-49 lat i są z rodziny z zespołem Lyncha,
• mają 20-49 lat, a w rodzinie występuje zespół polipowatości rodzinnej gruczolakowatej.

Do udziału w programie nie jest wymagane skierowanie. Zabieg kolonoskopii może być przeprowadzony w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, w zależności od wskazań medycznych.

Program profilaktyki raka płuca

Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP) za Pomocą Niskodawkowej Tomografii Komputerowej (NDTK) – połączenie prewencji wtórnej z pierwotną w celu poprawy świadomości dotyczącej raka płuca wśród społeczeństwa i personelu ochrony zdrowia jest współfinasowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

Badania są bezpłatne, ale program jest zaplanowany tylko do końca 2023 r.

Kto może wziąć udział?

• osoby w wieku 55–74 lat, które palą papierosy nałogowo od 10 lub 20 lat i nie udało im się rzucić palenia na więcej niż 15 lat,
• osoby w wieku 50–74 lat, które palą papierosy nałogowo od 10 lub 20 lat, nie udało im się rzucić palenia na więcej niż 15 lat i były narażone na radon, działanie krzemionki, berylu, niklu, chromu, kadmu, azbestu, związków arsenu, spalin silników diesla, dymu ze spalania węgla kamiennego, sadzy, chorowały na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu, np. raka pęcherza moczowego, ktoś z rodziny miał raka płuca lub chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub włóknienie płuc (IPF).

Listę placówek realizujących program znajdziesz na stronie pacjent.gov.pl.

Program profilaktyki nowotworów głowy i szyi

Nowotwory głowy oraz szyi obejmują szereg chorób onkologicznych zlokalizowanych w rozmaitych częściach głowy i szyi, np. języka, nosa, ucha, krtani, tarczycy lub gardła.

Do udziału w programie kwalifikują się osoby mające 40–65, które:

• są wieloletnimi palaczami,
• nadużywają alkoholu,
• są w grupie ryzyka zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego,
• u których przez ponad 3 tygodnie występuje jeden z 6 objawów niezwiązanych z infekcją górnych dróg oddechowych, takich jak: pieczenie języka, niegojące się owrzodzenie oraz/lub czerwone albo białe naloty w jamie ustnej, ból gardła, przewlekła chrypka, guz na szyi, niedrożność nosa lub krwawy wyciek z nosa, ból w trakcie przełykania oraz/lub problemy z połykaniem.

W ramach programu otrzymasz konsultacje lekarskie i badania diagnostyczne. O tym, jakie badania będą wykonane, zadecyduje lekarz na podstawie Twojego stanu zdrowia.

Do udziału w badaniach zgłaszasz się wypełniając ankietę w Internecie. Lista placówek realizujących znajduje się na stronie pacjent.gov.pl

Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP)

W programie możesz wziąć udział, "jeżeli masz więcej niż 18 lat i palisz papierosy lub inne wyroby tytoniowe, a zwłaszcza jeżeli jesteś w średnim wieku (między 40 a 65 lat) i nie miałeś w ramach programu profilaktyki POChP wykonanych badań spirometrycznych w ciągu ostatnich 36 miesięcy oraz nie zdiagnozowano u Ciebie wcześniej przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy".

W ramach programu lekarz - po przeprowadzeniu wywiadu dotyczącego palenia tytoniu i stanu zdrowia - skieruje Cię na badania diagnostyczne: badania przedmiotowe (pomiar masy ciała, wzrostu, ciśnienia tętniczego krwi), badania fizykalne oraz – w przypadku, jeżeli jesteś palaczem i zostaniesz zakwalifikowany do świadczeń w zakresie profilaktyki POChP – dodatkowo przejdziesz badanie spirometryczne (osoby wieku 40-65), polegające na oddychaniu do aparatu mierzącego pojemność płuc i szybkość wydechu.

Program badań prenatalnych

Możesz wziąć udział w badaniach, jeżeli jesteś w ciąży i spełniasz jedno z poniższych kryteriów:

• masz skończone 35 lat (badanie przysługuje w danym roku kalendarzowym, w którym kończysz 35 lat),
• w poprzedniej ciąży wystąpiła aberracja chromosomowa płodu lub dziecka,
• stwierdzono u Ciebie lub ojca dziecka wystąpienie strukturalnych aberracji chromosomowych,
• stwierdzono u Ciebie znacznie większe ryzyko urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenetycznie lub wieloczynnikową,
• w badaniu USG i/lub badaniach biochemicznych płodu stwierdzono nieprawidłowości wskazujące na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.

W ramach programu przejdziesz nieinwazyjne badanie diagnostyczne (badania genetyczne USG płodu – 11/13 oraz 18/23 tydzień ciąży) oraz badanie biochemiczne – oznaczenie w surowicy krwi. Na ich podstawie lekarz podejmie decyzję dotyczącą dalszego postępowania – jeśli to będzie potrzebne, skieruje Cię na badania inwazyjne (pobranie materiału do badań genetycznych w drodze amniopunkcji, biopsji trofoblastu lub kordocentezy pod kontrolą USG). Na przeprowadzenie tych badań musisz wyrazić zgodę.

Program profilaktyki bólów kręgosłupa

Ogólnopolski Program Profilaktyki Przewlekłych Bólów Kręgosłupa skierowany jest do osób, które odczuwają objawy ze strony kręgosłupa dłużej niż 3 miesiące.

Skorzystać z niego możesz, jeżeli masz co najmniej 18 lat i:

• pracujesz zawodowo i cierpisz na przewlekły ból kręgosłupa (czyli objawy występują dłużej niż 3 miesiące),
• pracujesz zawodowo, masz ból kręgosłupa trwający dłużej niż 3 miesiące, a kwestionariusz "StarTback Tool" dał wynik równy lub większy niż 4,
• pracujesz zawodowo i od ponad 3 miesięcy jesteś pod obserwacją z powodu przewlekłego bólu kręgosłupa, a kwestionariusz dał wynik równy lub większy niż 4.

W ramach programu lekarz może skierować Cię na badania (OB, CRP, morfologię oraz RTG miednicy i/lub kręgosłupa), do neurologa/ortopedy (jeżeli lekarz ma podpisaną umowę; jeśli nie, to wypisze informacje dla lekarza rodzinnego o konieczności dalszej diagnostyki z powodu niepokojących objawów dotyczących kręgosłupa) może też zlecić udział w warsztatach z rehabilitacji ruchowej.

Program profilaktyki chorób kardiologicznych

Dla osób narażonych na takie choroby jak miażdżyca i nadciśnienie opracowany został program profilaktyki w zakresie miażdżycy tętnic i chorób serca poprzez edukację osób z podwyższonymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego (KORDIAN).

Kwalifikujesz się do programu, jeżeli:

• masz powyżej 18 lat,
• podejrzewano u Ciebie ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
• w ciągu ostatnich 5 lat nie leczyłeś się z powodu choroby układu sercowo-naczyniowego,
• nie korzystasz z Programu Chorób Układu Krążenia realizowanego przez NFZ.

W skład programu wchodzą badania wstępne i pomocnicze badania diagnostycznych, takie jak:

• badanie EKG w stanie spoczynku,
• badanie lipidogramu,
• pomiar glukozy,
• obliczenie wartości GFR wg MDRD,
• porada specjalistyczna/kardiologiczna,
• diagnostyka genetyczna techniką NGS – badanie probanta,
• diagnostyka kaskadowa krewnych pacjenta z FH- sekwencjonowanie techniką Sangera.

Profilaktyka chorób układu krążenia (CHUK)

Choroby układu krążenia to główna przyczyna zgonów w Polsce i na świecie. Jak pisze Ministerstwo Zdrowia, dla osób szczególnie narażonych na choroby układu krążenia został opracowany Program Profilaktyki Chorób Układu Krążenia (CHUK), który ma na celu podniesienie wiedzy i świadomości pacjentów na temat chorób układu krążenia i zdrowego stylu życia, ale przede wszystkim zmniejszenie o 20 proc. zachorowalności i umieralności Polaków z powodu chorób układu krążenia.

Kwalifikujesz się do programu, jeżeli:

• masz od 35 do 65 lat,
• nie masz cukrzycy, przewlekłej choroby nerek, rodzinnej hipercholesterolemii ani niektórych chorób układu krążenia (jeśli na nie chorujesz, dowiesz się od lekarza, czy możesz wziąć udział w programie),
• nie korzystałeś lub nie korzystałaś z badań w ramach tego programu w ciągu ostatnich 5 lat.

W ramach programu lekarz lub pielęgniarka przeprowadzi z Tobą wywiad i skieruje Cię na badania (pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz badania biochemiczne). Na ich podstawie lekarz dokona oceny ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia oraz wskaże, w zależności od potrzeb, dalsze zalecenia.

Nie jest potrzebne skierowanie.