Oczy mogą wiele powiedzieć o naszym mózgu
Problemy z oczami mogą być jedną z najwcześniejszych oznak pogorszenia funkcji poznawczych. Piszą o tym w serwisie Conversation Eef Hogervorst, Ahmeta Begde i Thom Wilcockson, specjaliści psychologii i neurorehabilitacji z brytyjskiego Uniwersytetu Loughborough.
Opisują swoje badanie, z którego wynika, że utrata wrażliwości wzrokowej może zwiastować demencję nawet 12 lat przed jej zdiagnozowaniem. W badaniu wzięło udział 8623 osób, u których demencja się jeszcze nie rozwinęła. Następnie obserwowano ich przez średnio 15 lat. U 533 uczestników pojawiła się choroba otępienna, średni czas, jaki upłynął od momentu badania funkcji poznawczych do postawienia diagnozy, wyniósł 9,6 roku.
Jednym z badań był test wrażliwości wzrokowej. Zadaniem było naciśnięcie przycisku w momencie zauważenia trójkąta tworzącego się w polu poruszających się punktów. Osoby, u których później rozwinęła się demencja, znacznie wolniej zauważały ten trójkąt na ekranie niż osoby, które nie cierpiały na demencję przez cały okres obserwacji.
Jak to wyjaśniają autorzy badania? Problemy ze wzrokiem mogą być wczesnym wskaźnikiem pogorszenia funkcji poznawczych, ponieważ blaszki amyloidowe, czyli patologiczne zmiany strukturalne pojawiające się w mózgu w chorobach neurodegeneracyjnych, najpierw mogą atakować obszary mózgu związane z widzeniem, a w miarę postępów choroby zaczynają też dotykać części tego narządu odpowiadające za pamięć. Czyli testy wzroku mogą wykryć problemy, zanim zrobią to testy pamięci.
Choroba Alzheimera wpływa na kilka innych aspektów przetwarzania wzrokowego. To chociażby zdolność widzenia konturów obiektów i rozróżnianie określonych kolorów (zdolność widzenia niebiesko-zielonego widma jest zaburzona we wczesnym stadium demencji).
Inną wczesną oznaką choroby Alzheimera jest brak "kontroli hamującej" ruchów gałek ocznych, co sprawia, że rozpraszające bodźce bardziej przykuwają uwagę. Prawdopodobnie osoby cierpiące na choroby demencyjne mają problem z ignorowaniem takich bodźców, co może zwiększać m.in. ryzyko wypadków drogowych.
Problemy z rozpoznawaniem twarzy a demencja
Naukowcy piszą także, że osoby cierpiące na demencję nieefektywnie przetwarzają twarze nowych osób, nie postępują zgodnie ze standardowym wzorcem "skanowania" twarzy osoby, z którą rozmawiają. Osoby bez zaburzeń w celu zapamiętania nowo poznanych osób wodzą wzrokiem po ich twarzach od oczu przez nos do ust.
Osoby cierpiące na demencję tego nie robią. Nawet można czasem zauważyć, że nie poruszają oczami w celu skanowania otoczenia i osób znajdujących się w pobliżu.
To sprawi później, że osoba z zaburzeniami demencyjnymi będzie miała problem z rozpoznawaniem innych osób. Ale nie będzie to zaburzeniem pamięci, tylko skutkiem nieefektywnych ruchów gałek ocznych, co nie pozwoliło zeskanować i zapamiętać nowej twarzy.
Czy można trenować pamięć ruchem gałek ocznych?
Autorzy artykuły zastanawiają się, czy zwiększenie liczby ruchów gałek ocznych może poprawić pamięć. Nie ma jednoznacznych badań na ten temat, ale naukowcy z Uniwersytetu Loughborough w 2021 r. przeprowadzili analizę, z której wynika, że osoby, które oglądają więcej telewizji, a zwłaszcza więcej czytają, mają lepszą pamięć i mniejsze ryzyko demencji.
Podczas oglądania lub czytania wodzimy wzrokiem po ekranie telewizora lub stronach książek. To w połączeniu z regułą mówiącą o tym, że osoby, które często czytają, dłużej się kształcą, doprowadziło do odkrycia, że dobre wykształcenie idzie w parze z większymi rezerwami mózgu, co sprawia, że w przypadku postępującej degeneracji połączeń mózgowych skutki takiego schorzenia są mniejsze.
Naukowcy przytaczają też kanadyjskie badanie z 2020 r., z którego wynika, że szybkie ruchy oczu od lewej do prawej i od prawej do lewej (dwa ruchy na sekundę) poprawiają tzw. pamięć autobiograficzną, czyli odpowiedzialną za doświadczenia z własnego życia i dane osobowe.
Jednak leczenie problemów z pamięcią u osób starszych za pomocą celowych ruchów gałek ocznych nie jest łatwe do wdrożenia, ze względu na utrudniony dostęp do technologii śledzenia wzroku, a także wysoki koszt takiej technologii.