Jak sobie radzić po usunięciu piersi?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej przeznaczoną dla osób ubezpieczonych zagrożonych długotrwałą niezdolnością do pracy (również w trakcie trwania zwolnienia lekarskiego), które rokują przywrócenie zdolności do pracy, w wyniku od­bytej rehabilitacji.

W związku z rosnącą liczbą zachorowań na nowotwory istotna staje się rehabilitacja kobiet po operacjach onkologicznych. Od 2009 roku ZUS prowadzi program rehabilitacji leczniczej przeznaczony dla osób po operacji nowotworu gruczołu piersiowego. ZUS pokrywa pełne koszty programu rehabilitacji leczniczej. Koszty te obejmują: całodobową opiekę medyczną, zabiegi lecznicze, wyżywienie i za­kwaterowanie. Zakład zwraca również równowartość kosztów podróży z miejsca zamieszkania do ośrodka i z powrotem najtańszym środkiem komunikacji publicznej.

Turnus rehabilitacyjny trwa przeciętnie 24 dni.

O przeprowadzenie rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej może wnioskować do ZUS każdy lekarz prowadzący leczenie. Wniosek o re­habilitację leczniczą, może być sporządzony na dowolnym formularzu (przykładowy wzór wniosku znajduje się na stronie internetowej Zakładu www.zus.pl) i powinien zawierać:

- pieczęć zakładu opieki zdrowotnej
- imię i nazwisko chorego
- PESEL
- adres zamieszkania i nr telefonu
- adres zakładu pracy
- rozpoznanie w języku polskim
- informację od kiedy pacjent jest na zwolnieniu lekarskim
- opinię, czy pacjent rokuje po zakończeniu rehabilitacji powrót do pracy.

Wniosek osoba ubezpieczona powinna złożyć w jednostce ZUS właściwej dla jej miejsca zamieszkania.

W 2012 roku rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej ZUS po operacji nowotworu gruczołu piersiowego prowadzona będzie w następu­jących miejscowościach: Inowrocławiu, Kołobrzegu, Polanicy–Zdroju.

Daj sobie szansę

Choroby nowotworowe, przede wszystkim nowotwory złośliwe, stanowią jeden z najpoważniejszych problemów zdrowia publicznego na całym świecie, również w Europie. Zapobieganie nowotworom i ich leczenie stało się największym wyzwaniem dla systemów ochrony zdrowia w poszczególnym krajach.

Rak gruczołu piersiowego jest jednym z najczęstszych i najgroźniejszych nowotwo­rów złośliwych u kobiet.

Od lat siedemdziesiątych na całym świecie odnotowuje się wzrost zachorowań na raka sutka. Każdego roku występu­je około 425 tys. nowych przy­padków w Europie i ponad 10 tys. w Polsce. Od roku 2000 w naszym kraju rozpoznaje się rocznie około 13 tysięcy nowych zachorowań i wskaź­nik ten utrzymuje się na tym samym poziomie.

Podstawowym celem lecze­nia raka gruczołu piersiowe­go jest całkowite usunięcie ko­mórek nowotworowych. Jedną z form leczenia, tą najdotkliw­szą jest mastektomia - ampu­tacja piersi. Obecnie, w miarę możliwości, stosuje się także leczenie oszczędzające polega­jące na wycięciu guza nowo­tworowego w granicach tkanek zdrowych oraz regionalnych węzłów chłonnych pachy.

Dolegliwości i ograniczenia po ope­racji gruczołu piersiowego

Z amputacją piersi nie­uchronnie wiążą się pewne do­legliwości. Są to ograniczenia w obrębie barku i kończyny górnej po stronie operowanej, a także usztywnienie okolic stawu barkowego, ogranicze­nie zakresu ruchów, osłabie­nie siły mięśniowej i sprawno­ści ręki. Pojawiają się także skłonności do przyjmowania nieprawidłowej postawy, co skutkuje przygarbieniem, od­stawaniem łopatki lub skrzy­wieniem kręgosłupa. Poważ­ne następstwa powoduje także usunięcie węzłów chłonnych pachowych po stronie opero­wanej. Chłonka (limfa) nie od­pływa wówczas prawidłowo z ręki, co skutkuje jej obrzę­kiem, zwanym obrzękiem lim­fatycznym. Dodatkowo, lecze­nie uzupełniające po operacji, takie jak radio- i chemiote­rapia niosą za sobą również skutki uboczne, takie jak osłabienie odporności organi­zmu, anemia, powikłania kar­diologiczne, bóle kostne.

Dla kobiet po operacji ogromnym szokiem jest utrata piersi lub zmiana jej wyglądu. Ma to następstwa nie tylko dla samopoczucia fizycznego, ale także psychicznego. Niektóre pacjentki uważają, że operacja piersi obniża ich atrakcyjność, mają poczucie niższej warto­ści. Dochodzi lęk przed niepo­wodzeniem leczenia i śmier­cią, pojawiają się skłonności do zaburzeń depresyjnych. Wszystkie te dolegliwości po­wodują nie tylko utrudnienia w codziennym funkcjonowa­niu, ale także w wypełnianiu obowiązków zawodowych.

Jak temu zaradzić?

Pacjentka po operacji no­wotworu piersi powinna do­stosować swój styl życia do zaistniałej sytuacji. Nabranie odpowiednich nawyków w ży­ciu codziennym pomaga opa­nować dolegliwości i zapo­biegać narastaniu obrzęku. Należy przede wszystkim uni­kać utrzymywania ręki w po­zycji opuszczonej w dół, szcze­gólnie w jednej pozycji. Na przykład gdy długo pracuje­my przy komputerze, koniecz­ne jest wykonywanie ćwiczeń rozluźniających i unoszenie kończyny. Nie należy prze­ciążać ręki po stronie opero­wanej i starać się „przesta­wić” na używanie drugiej ręki w możliwie maksymalnym za­kresie. Ubrania powinny być luźne, niekrępujące ruchów. Nawet bransoletka, pasek od zegarka lub ciasny rękaw mogą spowodować narastanie obrzęku. W trakcie snu na­leży układać się tak, aby nie uciskać operowanej strony. Najlepiej jest spać w pozycji na wznak z ręką umieszczoną na specjalnym klinie. Ważne jest też codzienne wykonywa­nie automasażu.

Na ogół, ze względu na zło­żoność problemów zdrowot­nych występujących po opera­cji, w dochodzeniu do pełnej sprawności niezbędna jest po­moc fachowców: lekarzy, fi­zjoterapeutów, psychologów, pielęgniarek. Ważne jest tak­że oderwanie się od codzien­nych obowiązków. Spotkanie kobiet podobnie doświadczo­nych przez los daje poczucie wspólnoty i pomaga odnaleźć się w nowej sytuacji życiowej, szczególnie gdy do dyspozy­cji jest także fachowa pomoc psychologiczna. Rehabilita­cja w ramach prewencji ren­towej ZUS spełnia wszystkie te warunki – jej program jest kompleksowy i dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb osoby skierowanej na rehabilitację.

Aktualnie funkcjonujący sys­tem rehabilitacji leczniczej prowadzonej przez ZUS opar­ty jest w wymiarze programo­wo-organizacyjnym na dorob­ku naukowym i osiągnięciach twórcy „Polskiej Szkoły Re­habilitacji” profesora Wiktora Degi, a następnie kontynuato­ra jego idei - profesora Maria­na Weissa oraz na doświad­czeniach wielu zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych. Jedną z najważniejszych cech współczesnej rehabilitacji jest jej kompleksowość. Oznacza to, że rehabilitacja fizyczna uzupełniona jest rehabilitacją psychologiczną, nauką zasad prawidłowego żywienia, edu­kacją zdrowotną oraz promo­cją zdrowia. Szczególnie ważna jest rehabilitacja psychologicz­na, która pozwala pacjentkom na ponowne włączenie się do życia społecznego, rodzinnego i zawodowego. Należy zazna­czyć, że to właśnie problemy psychologiczne osoby rehabi­litowanej najczęściej stanowią barierę postępu rehabilitacji.

Istotnym celem działań re­habilitacyjnych jest poprawa motywacji do dalszych sta­rań o podniesienie wydolności psychofizycznej. Nowoczesne postępowanie rehabilitacyjne w odniesieniu do ubezpieczo­nych zagrożonych utratą zdol­ności do pracy zarobkowej nie ogranicza się jedynie do pod­stawowej choroby, ale zajmuje się także wszystkimi jej skut­kami.

Kto może być skierowany na rehabi­litację leczniczą po operacji gruczo­łu piersiowego w ramach prewencji rentowej ZUS?

Na rehabilitację leczniczą mogą zostać skierowane za­równo osoby aktualnie pracu­jące, ale zagrożone całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy, jak również osoby prze­bywające na zasiłku choro­bowym lub świadczeniu reha­bilitacyjnym albo pobierające rentę okresową z tytułu nie­zdolności do pracy. Warunkiem jest aby osoby te rokowały od­zyskanie zdolności do pracy. Oceny w tym zakresie dokonu­je lekarz orzecznik ZUS.

Na rehabilitację leczniczą ZUS nie kieruje osób trwale niezdolnych do pracy, a także niepracujących osób przeby­wających na emeryturze.

Jak uzyskać skierowanie na rehabi­litację leczniczą po operacji gruczo­łu piersiowego w ramach prewencji rentowej ZUS?

Jeżeli spełniamy opisane wyżej warunki, o skierowanie na rehabilitację leczniczą mo­żemy starać się na kilka spo­sobów. Przede wszystkim mo­żemy o skierowanie poprosić swojego lekarza prowadzące­go, na przykład onkologa pod którego opieką się znajduje­my. Jeżeli lekarz nie stwierdzi przeciwwskazań medycznych do rehabilitacji, może wysta­wić skierowanie na dowolnym druku. Skierowanie to musi zawierać, oprócz danych oso­bowych, niezbędne informa­cje medyczne: rodzaj przeby­tej operacji i aktualny stan zdrowia pacjentki. Pomocne są także dane dotyczące wy­konywanego zawodu. Ze skie­rowaniem tym udajemy się do oddziału ZUS właściwego ze względu na miejsce zamiesz­kania. Ostateczną decyzję w sprawie zakwalifikowania nas do rehabilitacji podejmuje lekarz orzecznik.

Lekarz orzecznik ZUS może także sam wydać orzeczenie o potrzebie rehabilitacji lecz­niczej, podczas:

• kontroli prawidłowości wystawienia zwolnienia lekarskiego,
• przeprowadzania bada­nia dla celów przyznania świadczenia rehabilitacyj­nego,
• przeprowadzania badania dla celów przyznania ren­ty.

Co obejmuje program rehabilita­cji leczniczej po operacji nowotwo­ru gruczołu piersiowego w ramach prewencji rentowej ZUS?

Program obejmuje ćwicze­nia i zabiegi fizykalne, za­jęcia z psychologiem, edu­kację zdrowotną i promocję zdrowia.

Ponieważ podstawowymi problemami po mastektomii są ograniczenia ruchomości, obrzęki i osłabienie siły mię­śniowej, bardzo ważne są za­biegi z zakresu kinezyterapii i fizykoterapii, które mają na celu poprawę:

• odpływu chłonki (profilak­tyka przeciwobrzękowa),
• funkcji układu krążenia i układu oddechowego,
• ruchomości obręczy bar­kowej,
• koordynacji i sprawności chodu,
• postawy ciała (profilakty­ka skolioz).

Spośród zabiegów kinezy­terapeutycznych i fizykotera­peutycznych, w rehabilitacji po mastektomii, najczęściej stosuje się:

• Ćwiczenia - prowadzone zarówno indywidualnie jak i w kilkuosobowych grupach, w różnych pozy­cjach, z wykorzystaniem piłek, gum, sprężyn itp. Bardzo dobre efekty tera­peutyczne przynoszą ćwi­czenia w basenie, zazwy­czaj bardzo lubiane przez pacjentki. Ćwiczenia są prowadzone pod stałym nadzorem rehabilitanta i nie mogą być zbyt inten­sywne.

Efektem prawidłowo pro­wadzonej gimnastyki jest zwiększenie zakresu ru­chów w stawach okolicy operowanej, poprawa krą­żenia krwi i przemieszcza­nia płynów ustrojowych, dzięki czemu likwidowa­ne są objawy zastoinowe i obrzęki, poprawia się sprawność całej kończy­ny górnej po stronie ope­rowanej oraz wzmacniają się mięśnie kręgosłupa.

• Masaż ręczny - po­prawia przepływ krwi i chłonki przyśpiesza­jąc wchłanianie obrzęków i zmniejszanie objawów zastoinowych, poprawia utlenowanie i odżywie­nie tkanek oraz przyśpie­sza usuwanie z organizmu produktów przemiany ma­terii.

• Masaż pneumatyczny BOA - wykonywany przy pomocy specjalnego urzą­dzenia z wielokomorowy­mi mankietami uciskowy­mi (masaż ciśnieniowy), który przede wszystkim likwiduje obrzęki i objawy zastoinowe.

• Zabiegi fizykalne - dobra­ne rozważnie i zawsze in­dywidualnie dla każdej pacjentki, stanowią nie­zbędne uzupełnienie za­równo kinezyterapii, jak i leczenia obrzęków i blizn pooperacyjnych.

• Zajęcia z psychologiem – mają na celu udzielenie pacjentkom pomocy w od­nalezieniu się w nowej sy­tuacji. W świadomości spo­łecznej powszechna jest obecność lęku przed ra­kiem i brak wiary w wyle­czenie. Dodatkowo w przy­padku raka piersi dochodzi do zaburzeń samooceny na płaszczyźnie kobiecości, seksualności, macierzyń­stwa, funkcji socjalnych. To sprawia, że oddziaływa­nia psychologiczne stano­wią nieodzowny element rehabilitacji onkologicz­nej. Obejmują czynności o charakterze diagnostycz­nym, psychoterapię in­dywidualną i grupową, prowadzenie grup wspar­cia, treningi relaksacyj­ne oraz psychoedukację. Rolą psychologa w ośrod­ku jest także to, aby każ­da pacjentka, jeśli będzie odczuwała taką potrzebę, mogła zgłosić się do niego osobiście, porozmawiać, wyjaśnić swoje problemy i uzyskać pomoc. Efektem psychoterapii powinno być zaakceptowanie wynikają­cej ze stanu zdrowia nie­pełnosprawności, wypraco­wanie pozytywnej postawy wobec ćwiczeń i zabiegów rehabilitacyjnych. Zajęcia z psychologiem zawierają również elementy psycho­terapii społecznej oraz za­wodowej. Ważne jest, by pacjentki zaadaptowały się do nowej sytuacji, uzyska­ły stabilizację psychiczną, komfort życia możliwie bli­ski temu sprzed choroby.

• Ważną częścią kom­pleksowej rehabilita­cji prowadzonej w ra­mach prewencji rentowej ZUS jest edukacja zdro­wotna i promocja zdro­wia. Poznanie właści­wych wzorców zachowań w domu i w miejscu pra­cy ma ogromny wpływ na przebieg choroby. W reali­zacji programu edukacji zdrowotnej uczestniczą le­karze, pielęgniarki, fizjo­terapeuci, psycholog i die­tetyk.

Program edukacyjny obej­muje następujące tematy:

• czynniki ryzyka w cho­robach cywilizacyjnych (w tym zagrożenia zwią­zane z nieprawidłowym sposobem odżywiania się i nałogami),
• podstawowa wiedza o pro­cesie chorobowym,
• czynniki zagrożenia dla zdrowia w miejscu pracy,
• podstawowe informacje o prawach i obowiązkach pracodawcy i pracownika.

Edukacja ma za zadanie zmotywować pacjentki do wy­robienia odpowiednich nawy­ków warunkujących utrzyma­nie zdrowia.

Niezwykle istotnym elemen­tem pobytu w ośrodku rehabi­litacyjnym jest nauczenie pa­cjentki automasażu ręki po stronie operowanej.

Jakie są efekty rehabilitacji leczni­czej po operacji nowotworu gruczo­łu piersiowego w ramach prewencji rentowej ZUS?

Rehabilitacja lecznicza ma przede wszystkim zapobie­gać utracie aktywności za­wodowej u czynnych zawo­dowo pacjentek. Panie, które w wyniku operacji gruczołu piersiowego czasowo utraciły zdolność do pracy, mają szan­se ją odzyskać po ukończonej rehabilitacji. Świadczy o tym odsetek kobiet z rekomenda­cją zdolności do pracy po za­kończonej rehabilitacji – rysu­nek obok. Do something

W wyniku odbycia rehabili­tacji leczniczej w ramach pre­wencji rentowej ZUS 87% pa­cjentek z powodu nowotworu po operacji gruczołu piersio­wego uzyskała pozytywną opi­nię lekarza z ośrodka rehabili­tacyjnego na temat zdolności do pracy.

Przeprowadzona przez ZUS ankieta wśród 77 pacjentek po mastektomii, które odbyły reha­bilitację leczniczą, wskazuje na uzyskanie bardzo pozytywnych efektów rehabilitacji – wykresy obok.

Rehabilitacja lecznicza pro­wadzona w ramach prewencji rentowej ZUS przynosi korzy­ści pacjentkom, które w wy­niku poprawy stanu zdrowia i funkcji organizmu otrzymu­ją szansę odzyskania zdolno­ści do pracy.

Pacjentki mogą, mimo czę­sto koniecznej kontynuacji le­czenia, w pełni uczestniczyć w życiu społecznym i zawodo­wym.