Wielu prób samobójczych nie ma w statystykach
Najnowsze dane są alarmujące. W 2023 roku Komenda Główna Policji odnotowała 1994 próby samobójcze w grupie wiekowej 7-18 lat. W przedziale 7-12 lat było to 78 prób, a w przedziale 13-18 lat miało miejsce 1916 prób.
Pierwszy znaczący wzrost prób samobójczych wśród młodzieży odnotowano w drugim roku pandemii, w 2021 roku. W porównaniu do 2020 roku odnotowano wtedy wzrost na alarmującym poziomie 86 proc. Kolejny skokowy wzrost oparty na danych KGP nastąpił między rokiem 2021 i 2022 i wtedy wynosił on 41 proc.
"W 2023 roku nadal utrzymuje się wysoka liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży, jednak wzrost w stosunku do roku poprzedniego wynosi 2,9 proc. Należy więc zauważyć, że niepokojąco skokowy wzrost z lat poprzednich został zahamowany" - podkreślają autorzy raportu "Zrozumieć, aby zapobiec 2024. Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży" opartego na danych KGP i serwisu pomocowego zwjr.pl.
Zachowania samobójcze to wspólne określenie dla takich zjawisk jak: próba samobójcza, samobójstwo, myśli i tendencje samobójcze. Warto rozróżnić samobójstwo i próbę samobójczą. Samobójstwo to działanie zakończone zgonem, a próba samobójcza to zachowanie mające na celu uszkodzenie własnego ciała z intencją odebrania sobie życia.
O wielu próbach samobójczych policja i inne służby nie są powiadamiane, o innych wiedzą tylko najbliżsi, część pozostaje tajemnicą dzieci, które je podjęły. Według specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego, na jedno samobójstwo dziecka przypada między sto a dwieście prób samobójczych.
Dlaczego dzieci i nastolatki popełniają samobójstwo?
W przypadku zachowań samobójczych eksperci dzielą czynniki, które je powodują na pięć kategorii:
- choroby somatyczne,
- choroby psychiczne, przeżyte traumy, trudności w kontaktach interpersonalnych, uzależnienia,
- czynniki sytuacyjne (układ zdarzeń, które mogą wywołać skłonności samobójcze np. śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców, problemy rodzinne, konflikty w szkole),
- czynniki środowiskowe, w których funkcjonuje dziecko (rodzina, szkoła, internet), czynniki społeczne np. sytuacja ekonomiczna w kraju, dostępność do pomocy, dostęp do rozwoju edukacji i kariery,
- czynniki religijno-kulturowe.
Wśród najważniejszych motywacji zachowań samobójczych dzieci i młodzieży znajduje się doznanie przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, a także bycie jej świadkiem, doświadczenie przemocy rówieśniczej w formie aktywnej i biernej (ostracyzm rówieśniczy), rozwód rodziców, konflikty szkolne, nieplanowana ciąża, śmierć bliskiej osoby, bagatelizowanie problemów przez rodziców i opiekunów, zaniedbanie emocjonalne, poczucie samotności, poczucie zbędności, poczucie beznadziejności, a także poczucie bezradności.
Jak pomóc dziecku w kryzysie samobójczym? Zaoferuj pierwszą pomoc emocjonalną
Warto zwrócić uwagę na niepokojące zachowania, które mogą sygnalizować, że dziecko lub nastolatek może doświadczać kryzysu samobójczego. Eksperci suicydologii radzą w raporcie, jak należy się zachować, gdy podejrzewamy u młodej osoby chęć podjęcia zachowań samobójczych.
Zwróć uwagę na niepokojące, niepożądane i narastające zmiany w zachowaniu młodej osoby. Potraktuj poważnie wszystkie swoje obserwacje i powstrzymaj się przed pochopnym wyciąganiem wniosków, co jest ich przyczyną. Zachowaj spokój. Okaż zainteresowanie, życzliwość i troskę.
Zapytaj, aby lepiej zrozumieć trudności i doświadczenia dziecka lub nastolatka oraz ocenić jego bezpieczeństwo. Zaproponuj termin spotkania, zapewnij o swojej uwadze i zachęć do rozmowy. Zapytaj o aktualne problemy. Wysłuchaj bez osądzania, bagatelizowania i zaprzeczania. Zapytaj, w jaki sposób próbuje sobie radzić z trudnościami, zwracając szczególną uwagę na sięganie przez dziecko po środki autodestrukcji. Zapytaj wprost o myśli, plany lub wcześniejsze próby samobójcze.
Zaakceptuj perspektywę dziecka lub nastolatka oraz wyrażane przez niego emocje. Okaż akceptację i zrozumienie. Wystrzegaj się pocieszania na siłę, tłumaczenia, szybkiego udzielania rad, dyskusji.
Zareaguj na miarę potrzeb. Pomóż zaplanować małe, ale realne w danej chwili działania na rzecz poprawy samopoczucia i poradzenia sobie z trudnościami. Pomóż szukać i odkrywać alternatywne rozwiązania i możliwości wyjścia z kryzysu, w szczególności zachęć do skorzystania z wizyty u specjalisty (psychologa, psychoterapeuty, pedagoga, psychiatry, interwenta kryzysowego). Pomóż znaleźć specjalistę i jeżeli to będzie potrzebne, zaproponuj towarzyszenie w wizycie. Ogranicz dostęp do środków, które mogą być wykorzystane podczas próby samobójczej.
W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia zadzwoń pod numer alarmowy 112. Jeśli masz wątpliwości co robić, zadzwoń pod numery telefonów pomocowych (np. 800 70 22 22, 800 100 100, 116 123). Warto też odwiedzić Strefę pomocy www.zwjr.pl.