Rak piersi – czy możesz mu zapobiec? Jak wcześnie go wykryć?

Wywiad z dr n. med. Piotrem Warczyńskim Redaktor: Panie doktorze, jednym z najbardziej przerażających zdań, które może usłyszeć kobieta jest: „Ma Pani raka piersi”. Czy my kobiety i nasi najbliżsi możemy coś zrobić, aby uniknąć tej choroby lub zminimalizować jej ryzyko? Piotr Warczyński : Rak piersi nie jest chorobą, która pojawia się nieoczekiwanie, z dnia na dzień. Jest wynikiem naszego stylu życia, przyzwyczajeń, diety, niestety także czynników niezależnych od nas. Jednak nawet w tych przypadkach możemy im zapobiec lub odpowiednio wcześnie zareagować. Pamiętajmy, że badania diagnostyczne takie jak mammografia czy USG, nie zapobiegają rozwojowi raka, one stwierdzają, że już jest. Jednak mogą pozwolić na jego wczesne wykrycie, które uratuje nasze życie. R : W takim razie zacznijmy do początku, do naszych codziennych przyzwyczajeń. Co robić, aby zminimalizować ryzyko zachorowania na raka piersi? PW : Właściwie powinniśmy zacząć od początku naszego życia, które wtedy nie jest zależne od nas, jest zależne od stylu życia, odżywiania, które narzuca nam nasza matka w życiu płodowym, a potem w dzieciństwie i w dużym stopniu młodości nasi rodzice. Już wtedy kształtują się nasze skłonności do zachorowania na poszczególne choroby, w tym na raka piersi. Jeżeli jestem matką w ciąży, jeżeli jesteśmy rodzicami, bardzo duża cześć zdrowia naszych dzieci w przyszłości zależy właśnie od nas. Zdrowy tryb życia i odżywiania należy wdrażać od początku naszego życia, od poczęcia. Na początku naszego życia najistotniejszą kwestią jest karmienie piersią. Im wcześniej matka zaprzestaje karmić piersią swoje dzieci, tym więcej tworzy potencjalnych zagrożeń dla zdrowia dziecka, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i także choroby nowotworowe. R : Czyli zdrowy styl życia i odżywiania matki, potem zdrowy styl życia rodziców, przenosi się na styl życia i odżywiana dzieci i ma istotny wpływ na zdrowie w ich dorosłym życiu. PW : To stwierdzenie w świetle współczesnej nauki nie podlega dyskusji. Nasze dorosłe zdrowie kształtujemy od pierwszych dni naszego życia. Amerykański Instytut Badań nad Rakiem (AICR), będący światowym autorytetem w kwestii związków między rakiem a sposobem stylu życia, czyli aktywności fizycznej i odżywiania, sformułował dziesięć zaleceń profilaktyki raka. Europejski Kodeks Walki z Rakiem sformułował dwanaście takich zaleceń. Utrzymywanie tylko trzech z zaleceń obu gremiów, zgodnie z badaniami naukowymi, wiązało się z mniejszym o ok. 60% ryzykiem wystąpienia nowotworu, w tym piersi. Pozwolę sobie wskazać najistotniejsze czynniki ryzyka raka piersi: - Nieprawidłowy sposób odżywiania. O tym dalej bardziej szczegółowo. - Palenie tytoniu. Tak palenie tytoniu jest również przyczyną raka piersi, nigdy nie jest za późno na rzucenie palenia, - Picie alkoholu. W 2010 roku Światowa Organizacja Zdrowia określiła alkohol jako niewątpliwy kancerogen raka piersi, a w 2014 roku stwierdziła, że żadna ilość alkoholu nie jest bezpieczna. - Nadwaga. Ryzyka rozwoju raka piersi i innych nowotworów rośnie proporcjonalnie wraz ze wzrostem tłuszczu w organizmie. - Brak aktywności fizycznej. Każda aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zachowania na raka piersi, ale optymalna powinna wynosić 30 minut o wysokiej intensywności (bieg, intensywne pływanie, koszykówka, piłka nożna itp.), lub 60 minut o umiarkowanej intensywności (szybki marsz, taniec, wolne pływanie). - Zaniechanie karmienia piersią. Karmieni piersią przez co najmniej 12 miesięcy nie tylko zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, ale także na raka jajnika i raka macicy. R : No właśnie, jak należy się odżywiać, aby zminimalizować ryzyko zachorowania na raka piersi, a jak wynika z tego co pan mówi także na szereg innych nowotworów? PW: Osoby, które odżywiają się we właściwy sposób i dodatkowo stosują aktywny tryb życia maksymalnie unikają ryzyka zachorowania na raka. Wysiłek fizyczny ma istotne znaczenie, jednak musi być dość intensywny, aby osiągnął efekt ochronny dla raka piersi. Znacznie łatwiej jest ze stosowaniem zdrowej diety. Badania naukowe jednoznacznie wykazały, że spożywanie dużej ilości błonnika, czyli pokarmów pochodzenia roślinnego – warzyw i owoców, zmniejszenie lub zaniechanie picia alkoholu, jak najmniejsze spożywanie pokarmów pochodzenia zwierzęcego, szczególnie czerwonego (wołowina) albo tłustego mięsa (wieprzowina), pokarmów wysoko przetworzonych o kilkadziesiąt procent zmniejszają ryzyko zachorowania na raka piersi i inne nowotwory. Dlatego warto prowadzić zdrowy styl życia od wczesnego dzieciństwa. R : Zdrowo się odżywiając oraz prowadząc aktywny tryb życia, unikamy czynników ryzyka. Czy możemy jeszcze coś zrobić? PW : Możemy i jest tak samo ważne jak wszystko o czym mówiliśmy poprzednio. Mam na myśli samobadanie piersi, które jest niezwykle ważnym elementem wczesnego wykrywania raka piersi. Mimo stosowania zdrowej diety i aktywnego trybu życia, nadal istnieje, co prawda wielokrotnie mniejsze, ale jednak, ryzyko zachorowania na raka piersi. Najczęściej odpowiedzialne są za to czynniki genetyczne (o tym potrzebny jest kolejny szeroki wywiad). Samobadanie piersi pozwala na wykrycie choroby we wczesnym stadium, w którym możliwe jest ostateczne wyleczenie. Opis samobadania piersi zawarty jest w załączniku poniżej wywiadu. R : W takim razie jak mógłby Pan podsumować naszą rozmowę? PW : Pamiętajmy, że o tym jak długo i jak zdrowo żyjemy w co najmniej 70% jesteśmy sami odpowiedzialni. Od sposobu odżywiania, od trybu życia może zależeć, czy będziemy żyli 50 lat czy dwa razy dłużej, czyli co najmniej 100 lat. Warto się nad tym zastanowić, w każdym wieku warto zmienić swój styl życia. Załącznik: Samobadanie piersi: Samobadanie piersi składa się z dwóch etapów: 1. oglądania stanu piersi oraz 2. badania dotykowego - palpacji. Kobieta powinna prowadzić badanie w ciepłym miejscu, gdzie można się skupić i zachować prywatność, najlepiej wieczorem, np. przed kąpielą lub udaniem się na spoczynek. Oglądanie stanu piersi - pozycja stojąca nbsp; 1. W celu przeprowadzenia oględzin stanu piersi kobieta powinna rozebrać się do pasa i stanąć przed lustrem. Najpierw należy dokładnie obejrzeć piersi sprawdzając, czy nie ma zmian w ich wyglądzie, kształcie, wielkości, kolorze brodawek, a także czy nie pojawiły się ewentualne wypryski lub zmiany koloru, dołki i wciągnięcia skóry. Należy także porównać ze sobą wielkość obu brodawek. W trakcie badania należy również pamiętać o obejrzeniu górnej części piersi dochodzącej do pachy. Pamiętaj, systematycznie, najlepiej raz na tydzień oglądaj swoje piersi. 2. Oględzin biustu należy dokonać także z profilu. W tym celu należy spleść ręce z tyłu głowy i obrócić się tak, by dobrze obejrzeć biust z jednego a następnie z drugiego boku. 3. W dalszej fazie badania należy oprzeć dłonie na biodrach i naciskać je tak mocno, aby odczuwalne było napinanie się odpowiednich mięśni klatki piersiowej. W takim stanie należy dokładnie obejrzeć piersi czy nie są widoczne żadne zmiany. 4. Następnie pochylając się do przodu należy obejrzeć piersi i sprawdzić, czy nie są widoczne zagłębienia lub pofałdowania skóry, zmiany w kształcie piersi lub wciągnięcia brodawek. Badanie dotykowe – pozycja stojąca i leżąca 1. W celu rozpoczęcia badania należy położyć się wygodnie na plecach i podłożyć prawą rękę pod głowę. Dzięki takiemu ułożeniu część piersi przesunie się w kierunku mostka, dając lepszy dostęp do całego gruczołu co ułatwi przeprowadzenie badania palpacyjnego. Kobiety o dużym biuście powinny podłożyć poduszkę pod lewy bark. 2. Badanie prawej piersi wykonuje się lewą ręką. Pierś należy mocno uciskać dłonią, stosując jeden ze niżej przedstawionych sposobów przemieszczania dłoni po całym obszarze piersi. Badanie należy przeprowadzić bardzo dokładnie, nie pomijając żadnego fragmentu gruczołu. W trakcie badania dłoń należy trzymać równolegle do powierzchni skóry i dotykać pierś całą powierzchnią dłoni, a nie tylko końcem palców. 3. Rak piersi może dawać przerzuty do węzłów chłonnych pachy i okolicy nadobojczykowej. Węzły te można również wykryć i ocenić ich stan przez badanie dotykowe. Dlatego należy sprawdzić pachę, a następnie dołki nadobojczykowe czy nie ma tam guzków, tj. powiększonych węzłów chłonnych. 4. Po zakończeniu badania prawej piersi należy powtórzyć całą procedurę dla lewej piersi. Należy więc podłożyć lewą rękę pod głowę a następnie prawą dłonią zbadać lewą pierś w podobny sposób jak to opisano powyżej. Badanie należy wykonać bardzo dokładnie nie pomijając żadnej z wymienionych wcześniej czynności. Sposoby badania piersi Ruchy w kształcie koncentrycznych okręgów - badanie rozpoczyna się od zatoczenia największego koła po obwodzie piersi, wykonując przy tym małe kółka prostopadle do kierunku ruchu, i przesuwając się ruchem spiralnym zgodnie z ruchem wskazówek zegara aż do brodawki. W ten sposób zbadany zostanie cały gruczoł piersiowy. Ruchy promieniste - należy podzielić pierś podobnie do tarczy zegara i przesuwać dłoń od brodawki w kierunku godziny 12, a następnie 1, 2, 3 itd., zataczając niewielkie koła aż zostanie zbadana cała pierś. Ruchy góra - dół - w celu badania, pierś dzieli się na wąskie pionowe paski, a następnie kieruje się ruch ręki na przemian do góry i do dołu zataczając małe koła. W ten sposób bada się dokładnie całą pierś. Opracowano na podstawie: 1. Miriam Stoppard, W trosce o Twoje piersi, Kalliope Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 1997. 2. Wojciech Załucki, Zbiniew Wronkowski, Piersi - uroda i problemy, Warszawa, 1997. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.