Ból zęba: nagły, ostry, nie do zniesienia. Rodzaje bólu i przyczyny

Wiele rodzajów bólu

Gdy zbliża się termin wizyty u dentysty, Polacy są jednym z najbardziej strachliwych narodów – wynika z badania „Nawyki Europejczyków związane z higieną i zdrowiem jamy ustnej". Aż 39 proc. z nas obawia się bólu w trakcie leczenia i stresuje na sam dźwięk wiertła.

Choć dyskomfort borowania w kontekście rozwoju technologii i nowoczesnych znieczuleń u dentysty przestaje być problemem, to specjaliści przyznają, że jest coś gorszego – ból zęba, który lekceważymy.

– Wciąż wielu pacjentów ma tendencję, by odkładać wizytę u dentysty i zwlekać z podjęciem leczenia, mimo że ząb daje o sobie znać. Dolegliwości uśmierzają metodami domowymi lub tabletkami przeciwbólowymi, co jest najgorszym rozwiązaniem. Problem wróci ze zdwojoną siłą - wyjaśnia lek. stom. Joanna Oleksiak z gabinetu Stankowscy & Białach Stomatologia w Poznaniu.

Ból zęba wymieniany jest przez pacjentów, jako jeden z najbardziej uciążliwych bólów fizycznych dla człowieka. Co więcej, dotyczy on na jakimś etapie życia każdego z nas. Kiedy należy się nim martwić?

- Zawsze. Ból nie jest normalnym stanem, ale reakcją organizmu na nieprawidłowość, najczęstszą przyczyną jest próchnica. Ale mogą to być również stany zapalne pochodzące od dziąseł, infekcje głębszych tkanek jak miazga czy okostna, reakcja nadwrażliwości na drażniące bodźce, skutek urazu lub nieprawidłowo przeprowadzonego zabiegu. Zawsze jednak ból, który powraca, wymaga konsultacji ze specjalistą – mówi stomatolog.

Ból jest nagły, ostry i pojawia się czasami

Jeśli odczuwasz intensywny ból przy spożywaniu zimnych lub gorących posiłków oraz napojów, może to być przejaw nadwrażliwości zębów. Najczęściej jest ona spowodowana recesją dziąseł oraz utratą szkliwa, np. na skutek agresywnego szczotkowania lub niewłaściwej higieny zębów.

- Nadwrażliwość zębów to dolegliwość pojawiająca się w odpowiedzi na drażniący bodziec. Wówczas zębina przez kanaliki zębinowe przewodzi impuls do miazgi, czyli tej unerwionej tkanki zęba. Pojawia się nagły, przeszywający i najczęściej krótkotrwały ból. Bodźcem prowokującym może być zmiana temperatury, nawet mroźne powietrze, gdy oddychamy ustami. Ból prowokują także słodycze oraz produkty o wysokiej kwasowości np. napoje gazowane, wino czy kwaśne owoce. Co ważne, nadwrażliwość da się zredukować, dentysta może np. zastosować specjalne preparaty zamykające kanaliki zębinowe, które przewodzą ból – wyjaśnia dr Oleksiak.

Ból zęba pojawiający się od czasu do czasu może być również oznaką próchnicy, rozwijającego się ropnia zębowego, a także urazu mechanicznego, który mógł doprowadzić do złamania korzenia zęba. Powodem bólu może być również plomba, która wypadła lub jest nieszczelna.

Ból jest chroniczny, ćmiący lub pulsujący

Jeśli ból w zębie (lub zębach) nie mija, to winowajcą może być postępująca próchnica prowadząca do zapalenia miazgi. Jak do niego dochodzi? Początkowo próchnica jest powierzchowna i obejmuje tkanki zewnętrzne: szkliwo oraz koronę zębową. Następnie bakterie docierają do zębiny i miazgi zębowej, powodując stan zapalny i ból. Miazga jest żywą tkanką i jeśli dojdzie do jej zakażenia, a nie podejmiemy leczenia, to obumiera. Ból zęba wynikający z zakażonej miazgi często pojawia się w pozycji leżącej, np. gdy śpimy, pochylamy się lub przy spożywaniu gorących pokarmów i płynów.

Przyczyną zapalenia miazgi może być, obok nieleczonej próchnicy, uraz mechaniczny lub nieprawidłowo przeprowadzone leczenie kanałowe. Właśnie pozbyłeś się ósemki? Przyczyną silnego, narastającego bólu może być w tym wypadku tzw. suchy zębodół, czyli powikłanie po ekstrakcji zęba mądrości.

Ból stały, intensywny i obrzęk twarzy

Silny, pulsujący ból niedający się zwalczyć środkami przeciwbólowymi w pakiecie z obrzękniętym policzkiem? Może to być skutek powikłań bakteryjnego zakażenia miazgi zębowej i jej martwicy, do których należą: zapalenie tkanek okołowierzchołkowych (może również do niego dojść na skutek urazu zęba np. zwichnięcia lub złamania korzenia zęba), ropień zębowy lub torbiel korzeniowa. Przy zapaleniu tkanek okołowierzchołkowych ból może dawać wrażenie „wysadzania” zęba z zębodołu, a także może występować bolesność okolicy wierzchołkowej zęba.

Jak daje o sobie znać ropień zębowy? Przede wszystkim bólem – ciągłym, samoistnym i ostrym. Tu również może pojawić się obrzęk twarzy, powiększone węzły chłonne szyi, gorączka lub ropny guzek na dziąśle (przetoka), w którym osadzony jest „chory” ząb. Ropień zębowy jest stanem wymagającym natychmiastowego leczenia. Jako że jest ogniskiem zapalnym w zębie, stanowi źródło infekcji dla całego organizmu. Istnieje ryzyko, że bakterie z ropnia przedostaną się do krwioobiegu, a stąd w inne obszary np. do mięśnia sercowego, płuc, wątroby, nerek czy mózgu. U ciężarnej pacjentki uogólnione zakażenie od zęba może być także czynnikiem ryzyka przedwczesnego porodu czy nawet poronienia.

- W takich przypadkach należy pilnie zgłosić się do dentysty, niezbędne może się okazać leczenie kanałowe, antybiotykoterapia, usunięcie zęba lub zabiegi chirurgiczne. Pamiętajmy, że bagatelizowanie objawów przy zapaleniach zębopochodnych stwarza ryzyko powikłań miejscowych i ogólnoustrojowych, m.in. torbieli i zgorzeli zębowej, zapalenia zatok, zapalenia nerwów czaszkowych, zapalenia zakrzepowego żył twarzy, zapalenia mózgu lub ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zawału serca oraz sepsy – przestrzega dentysta.

Ból podczas jedzenia

Ból zęba podczas posiłku najczęściej jest spowodowany próchnicą zębów. Winne może być również niedopasowane wypełnienie, korona zębowa lub mikrouraz zęba, które wywołują dyskomfort przy gryzieniu i żuciu pokarmu. Ból przy nagryzaniu może być również oznaką zapalenia tkanek okołowierzchołkowych, a także objawem przeciążeń zębów.

Ból całej szczęki

Jeśli ból nie pojawia się przy konkretnym zębie, ale jest umiejscowiony z tyłu szczęki i np. promieniuje na całą stronę twarzy, jego źródłem mogą być problematyczne zęby mądrości – ich wyrzynanie, ale w szczególności nieprawidłowości w trakcie tego procesu.

- Trzecie zęby trzonowe mogą boleć nie tylko przy wyrzynaniu. Równie dobrze mogą być schowane pod dziąsłem w kości i być nieprawidłowo ułożone. Wówczas nie ma szansy na prawidłowe ich wyrznięcie, mogą uciskać nerw i powodować znaczny ból u często nieświadomego pacjenta – wyjaśnia ekspert.

Ból szczęki lub promieniujący na większą część twarzy może być również spowodowany zaburzeniem pracy układu żucia: zębów, mięśni żucia i stawów skroniowo-żuchwowego. To tajemnicze dla większości pacjentów schorzenie fachowo nazywane jest chorobą okluzyjną. W stomatologii okluzją nazywany jest bowiem kontakt obu łuków zębowych – dolnego i górnego.

- Nieprawidłowo kontaktujące się zęby mogą prowadzić do poważnych dolegliwości, m.in. przeciążeń w stawie czy zaciskania i zgrzytania zębami. Konsekwencje to m.in. starte szkliwo, odsłonięta zębina, kruszące się zęby, napięcie mięśni głowy i szyi przeskakiwania i trzaski w żuchwie – mówi Joanna Oleksiak.

Leczenie choroby okluzyjnej polega na doprowadzeniu do równego kontaktu wszystkich zębów przy rozluźnionych mięśniach żucia i prawidłowym położeniu stawu skroniowo-żuchwowego. Można to osiągnąć m.in. poprzez odbudowę utraconych zębów, korektę wad zgryzu czy operacyjnie (przy genetycznych wadach szkieletowych).

Ból całej twarzy

Nerw trójdzielny to jeden z dwunastu nerwów czaszkowych, jednocześnie jest to nerw najgrubszy, mocno rozgałęziony (gałąź oczna, szczękowa oraz żuchwowa) – stanowi on jedną z najlepiej unerwionych okolic całego ciała. Jego naruszenie może powodować tzw. neuralgię nerwu trójdzielnego (rwa twarzowa), która przez pacjentów opisywana jako ból rozrywający, piekący, przeszywający, trudny do wytrzymania – mimo że czasem trwa „jedynie” kilka lub kilkadziesiąt sekund.

Co wywołuje napad bólu? Nawet niewinne bodźce np. powiew wiatru, ruch warg, kęs pokarmu – boli okolica czoła, nosa, policzki oraz żuchwa. Co jest przyczyną bolesnej neuralgii? Może to być m.in. naczynie krwionośne, uciskające nerw trójdzielny w jamie czaszki i zaburzające prawidłowe przesyłanie bodźców czuciowych, ale też guzy mózgu czy… ząb.

- U części pacjentów nerwoból może spowodować nieprawidłowo usunięty ząb, gdy podczas ekstrakcji dojdzie do przypadkowego uszkodzenia gałązki nerwowej. Niezależnie jednak od przyczyny, neuralgia nerwu trójdzielnego bywa diagnozowana właśnie w gabinecie stomatologicznym. Wynika to z faktu, że tego rodzaju nerwoból może być odczuwany w szczęce, dziąsłach i zębach, dlatego pacjenci identyfikują go jako zębopochodny i szukają pomocy u dentysty – wyjaśnia dr Joanna Oleksiak

Ból ma swoje dobre strony

Jak podkreślają specjaliści, znienawidzony przez pacjentów ból zęba paradoksalnie może mieć też zalety.

– Ból to cenna informacja dla pacjenta. Przykładowo, ból nie pojawia się w martwej miazdze, tylko na etapie, kiedy jeszcze jest szansa na przeprowadzenie leczenia i uratowanie zęba. Stanowi sygnał alarmowy, by udać się do specjalisty i podjąć terapię. Czasami miazga, czyli tkanka sprawiająca, że ząb odczuwa i reaguje na bodźce, obumiera bez żadnego ostrzeżenia i dolegliwości bólowych. To najgorszy scenariusz, bo pacjent nie ma możliwości nawet zareagować, ten problem jednak mógł zostać wykryty dużo wcześniej na dokładnym badaniu kontrolnym – przypomina stomatolog.