rozwiń ›

Kobiety żyją dłużej – i to nie przypadek

W niemal każdym kraju i okresie historycznym kobiety statystycznie żyją dłużej niż mężczyźni. Choć nowoczesna medycyna i lepsze warunki życia zmniejszyły tę różnicę, naukowcy podkreślają, że ma ona swoje źródła w ewolucji. Podobny wzorzec można zaobserwować również w świecie zwierząt — co sugeruje, że długowieczność jest efektem głębokich mechanizmów biologicznych, a nie tylko współczesnego stylu życia.

Reklama

Chromosomy a długość życia

Jednym z kluczowych czynników różnicujących długość życia płci są chromosomy płciowe. Samice ssaków mają dwa chromosomy X, natomiast samce – jeden X i jeden Y. Ta różnica może mieć ogromne znaczenie: posiadanie dwóch chromosomów X chroni samice przed szkodliwymi mutacjami, co sprzyja dłuższemu życiu.

U ptaków sytuacja jest odwrotna — to samice są tzw. płcią heterogametyczną (posiadają chromosomy Z i W), a samce mają dwa identyczne chromosomy Z.

Badanie obejmujące ponad 1 100 gatunków potwierdza tę zależność:

  • w 72% gatunków ssaków samice żyły średnio o 12–13% dłużej niż samce,
  • w 68% gatunków ptaków dłuższe życie mieli samce, średnio o 5%.
Reklama

Nie jest to jednak reguła absolutna. U niektórych gatunków, np. u ptaków drapieżnych, samice są nie tylko większe, ale też żyją dłużej niż samce – co sugeruje, że chromosomy to tylko część układanki.

Miłość, rywalizacja i... długość życia

Różnice między płciami wynikają również z odmiennych strategii rozrodczych. W gatunkach, gdzie samce intensywnie rywalizują o partnerki – jak u większości ssaków – samce często inwestują więcej energii w walkę i popisy niż w długowieczność. Takie zachowania, choć korzystne dla reprodukcji, mogą skracać życie.

Z kolei u ptaków, gdzie częściej występuje monogamia, rywalizacja jest mniejsza, a samce nierzadko żyją dłużej.

Badacze zauważyli, że najmniejsze różnice w długości życia występują u gatunków monogamicznych, podczas gdy poligamia i duże różnice w wielkości ciała między płciami sprzyjają przewadze samic w długowieczności.

Rola rodziców – kto dłużej żyje?

Znaczenie ma też podział obowiązków rodzicielskich. Gatunek, którego przedstawiciele więcej inwestują w wychowanie młodych, zazwyczaj żyje dłużej. U ssaków są to najczęściej samice, które opiekują się potomstwem aż do jego usamodzielnienia.

Dłuższe życie matek daje ewolucyjną przewagę – umożliwia przeżycie potomstwa do momentu, gdy jest ono zdolne do samodzielnej egzystencji lub rozmnażania.

W zoo różnice maleją, ale nie znikają

Aby sprawdzić, jak na długość życia wpływają czynniki środowiskowe, naukowcy porównali dane z dzikich populacji i ogrodów zoologicznych. W zoo, gdzie zwierzęta nie są narażone na drapieżniki, choroby czy głód, różnice w długości życia między płciami były mniejsze, ale nadal obecne.

To samo widać u ludzi: lepsza opieka medyczna i wyższy standard życia zmniejszają różnicę między kobietami i mężczyznami, lecz jej nie eliminują.

Ewolucja zapisała to w naszych genach

Wnioski naukowców są jednoznaczne: różnice w długości życia między płciami są zakorzenione w ewolucji i wynikają z kombinacji czynników genetycznych, rozrodczych oraz środowiskowych. Choć warunki życia mogą wpływać na skalę tych różnic, nie są w stanie ich całkowicie zniwelować.

Różnice między kobietami a mężczyznami w długości życia nie są więc dziełem przypadku – to efekt milionów lat ewolucji, który najprawdopodobniej pozostanie z nami jeszcze przez długi czas.

Źródło: Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka