Pojęcie eskapizmu wywodzi się od francuskiego słowa échapper albo angielskiego escape, które oznaczają „uciekać” lub „uniknąć”. Termin ten został użyty po raz pierwszy w kontekście literackim, aby opisać tendencję do ucieczki od rzeczywistości poprzez literaturę, sztukę czy inne formy kultury.
Obecnie często mówi się o eskapizmie w przypadku osób, które wyłączają się z życia i unikają „bycia w rzeczywistości” poprzez ucieczkę w wyobraźnię i fantazję. Mogą całymi dniami czytać książki, oglądać seriale, grać w gry, słuchać muzyki lub przebywać w świecie mediów społecznościowych. Przyczyną może być silny i długotrwały stres albo uraz psychiczny.
Plusy i minusy eskapizmu
Eskapizm może przynieść korzyści, jeśli służy nam jako forma relaksu i odpoczynku. Psycholodzy niekiedy przypisują mu formę kompensacyjną, co znaczy, że jeśli czegoś nie mamy w życiu, gdy czegoś nam brakuje, możemy to „przeżyć” dzięki wczuwaniu się w postać np. bohatera książki. Eskapizm może też wesprzeć nas w radzeniu sobie z traumami, być mechanizmem obronnym, który ułatwia przetrwanie trudnych momentów w życiu.
Ale eskapizm może też nam szkodzić, gdy prowadzi do izolacji społecznej i wykluczenia z normalnego życia. Może też prowadzić do uzależnienia, jeśli eskapizm wiąże się z ucieczką w gry komputerowe.
Symptomy, które mogą zaniepokoić
Nadmierne zaabsorbowanie się marzeniami i fantazjami kosztem zaangażowania w rzeczywistość może nam nie służyć.
Sygnały alarmowe:
- Unikanie problemów poprzez ucieczkę w aktywności, takie jak nadmierne granie w gry komputerowe, oglądanie filmów czy czytanie książek.
- Trudności w koncentracji na obowiązkach i czynnościach codziennych z powodu ciągłego pragnienia ucieczki od rzeczywistości.
- Zamknięcie w domu (wybór pracy zdalnej), izolacja społeczna.
Eskapizm może prowadzić do problemów zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych, jeśli nie dbamy o dietę, zaniedbujemy sen, bagatelizujemy dolegliwości, unikamy badań i wizyt u lekarza.
Jeśli eskapizm utrudnia życie, warto poszukać wsparcia u psychologa, terapeuty lub psychiatry. Odpowiednio dobrana terapia może pomóc zrozumieć przyczyny i mechanizmy eskapizmu oraz rozwijać zdrowsze strategie radzenia sobie z problemami i stresem. Specjalista może zaproponować terapię poznawczo-behawioralną czy terapię grupową.