Tłuszcze trans występują zarówno w naturalnej formie, jak i sztucznej. Choć tłuszcze - głównie nasycone - są nam niezbędne do życia i zachowania zdrowia, tłuszcze typu trans dostarczane organizmowi w nadmiernych ilościach mogą mieć bardzo niekorzystny wpływ na pracę naszych narządów i układów.
Czym są tłuszcze trans?
Istnieją dwa główne rodzaje tłuszczów trans. Naturalne izometryczne tłuszcze trans, które występują w małych ilościach w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso i produkty mleczne, oraz sztuczne utwardzane tłuszcze trans. Te powstają w wyniku utwardzania olejów roślinnych w procesie dodawania atomów wodoru do olejów, by uczynić je stałymi w temperaturze pokojowej.
Jakie produkty zawierają tłuszcze trans?
Tłuszcze trans naturalnie występują w produktach takich jak mięso (głównie w baraninie, jagnięcinie oraz wołowinie) oraz w mleku i jego przetworach. W przemyśle spożywczym tłuszcze trans wykorzystywane są głównie do uzyskania odpowiedniej konsystencji produktu. Znajdują się m.in. w:
- margarynach oraz miksach tłuszczowych stosowanych do pieczenia, gotowania i smarowania kanapek
- gotowych wyrobach cukierniczych, takich jak ciasta i torty
- gotowych daniach i półproduktach takich jak pierogi, krokiety, "zupki chińskie", sosy w proszku, kostki rosołowe
- słodyczach – m.in. cukierkach, kremach do smarowania
- słonych przekąskach takich jak chipsy czy chrupki
- wyrobach nabiałowych typu ser topiony, serki kanapkowe
- daniach typu fast food – m.in. w hamburgerach, zapiekankach itp.
Dlaczego tłuszcze trans są szkodliwe?
Tłuszcze trans są znane przede wszystkim ze swojego negatywnego wpływu na zdrowie szczególnie na pracę układu sercowo-naczyniowego. Spożywanie dużej ilości tłuszczów trans wiąże się m.in. z:
- Wzrostem poziomu złego cholesterolu (LDL), który stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
- Obniżeniem poziomu dobrego cholesterolu (HDL), który pozwala usuwać nadmiar cholesterolu z krwi, a przez to chronić przed chorobami serca.
- Zwiększeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Szereg badań epidemiologicznych wykazał związek między spożywaniem tłuszczów trans a zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawały serca i udary.
- Składem tłuszczów w organizmie. Tłuszcze trans mają zdolność zakłócania normalnego metabolizmu tłuszczów w organizmie m.in. wpływając na proporcje różnych rodzajów kwasów tłuszczowych, co może prowadzić do niekorzystnych zmian w strukturze błon komórkowych.
- Powstawaniem procesów zapalnych.
Tłuszcze trans zakazane m.in. w Danii
WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) od lat walczy ze szkodliwymi tłuszczami trans stosowanymi z produkcji żywności. W 2019 roku Komisja Europejska wydała rozporządzenie, które wprowadziło limity zawartości tłuszczów trans w produktach spożywczych. Maksymalna zawartość to 2 g na 100 g tłuszczu.
Wiele krajów wprowadziło także ograniczenia, a nawet zakazy dotyczące stosowania tłuszczów trans w przemyśle spożywczym, a świadomi konsumenci unikają produktów spożywczych zawierających sztuczne tłuszcze trans.
Pierwszym krajem, który już w 2003 roku wprowadził zakaz sprzedaży produktów ze zwiększonym w stosunku do naturalnego stężeniem trans tłuszczów była Dania. W 2004 roku Kanada wprowadziła obowiązek umieszczania informacji o ilości tłuszczów trans w produktach spożywczych, a w 2005 r. wprowadziła zakaz sprzedaży produktów, w których ilość tłuszczów trans w stosunku do innych tłuszczów przekracza 5 proc.
W Stanach Zjednoczonych, w kilku miastach, m.in. w Nowym Jorku, rady uchwaliły apele o niestosowanie tłuszczów trans w miejscowych restauracjach, a w 2018 roku wprowadzono zakaz stosowania tłuszczów trans w produktach spożywczych.
W Unii Europejskiej od 2021 roku obowiązuje zakaz wprowadzania do obrotu produktów (przeznaczonych dla konsumenta finalnego) z zawartością tłuszczów trans przekraczającą 2 g na 100 g wszystkich tłuszczów obecnych w produkcie.
Jak rozpoznać tłuszcze trans w składzie produktu?
Informacje o tłuszczach trans zawarte są na etykiecie produktu. Jeśli na opakowaniu znajduje się informacja o tym, że w składzie znajdują się "częściowo uwodornione tłuszcze roślinne" lub "częściowo utwardzone tłuszcze roślinne" to oznacza, że produkt zawiera tłuszcze trans.