Niekorzystne zmiany w organizmie powstałe nawet na skutek przeprowadzonej operacji lub zabiegu szpitalnego nie oznaczają od razu, że lekarz popełnił błąd w trakcie terapii.
Stan określany potocznie błędem lekarskim co do zasady wiąże się z nieprawidłowościami przy diagnostyce bądź samą zastosowaną terapią. Pierwsze z nich dotyczą wadliwego rozpoznania stanu zdrowia pacjenta. W tym przypadku chodzi nie tylko o sytuację, w której lekarz u całkowicie zdrowego pacjenta stwierdzi nieistniejącą chorobę, ale przede wszystkim o takie, gdzie u osoby chorej stwierdza on inną dolegliwość, niż tą, która rzeczywiście u niej występuje.
Drugim najczęściej spotykanym błędem medycznym jest błąd terapeutyczny. Błąd ten wiąże się z podjęciem złego leczenia przez lekarza. Może on wynikać zarówno z wadliwie podejmowanych czynności, jak również błędnie postawionej diagnozy lekarskiej. W tym drugim przypadku bez znaczenia dla oceny sytuacji jest to, czy błędną diagnozę postawił lekarz przeprowadzający czynność, czy też jego kolega. Lekarz bowiem jako profesjonalista, działający w oparciu o zasadę ograniczonego zaufania, powinien sam sprawdzić diagnozę postawioną przez swojego poprzednika.
Należyta staranność
Jak zostało to już wspomniane, nie każde negatywne konsekwencje dla pacjenta związane z wizytą w szpitalu czy u dentysty od razu wiążą się z błędem lekarza. Aby można było mówić o przyczynieniu się lekarza do takiego stanu rzeczy, należy stwierdzić, że doszło do złamania przez niego zasad postępowania. Kryterium, które pozwala na przeprowadzenie tego rozróżnienia jest właściwa i wymagana w danych okolicznościach staranność w działalności personelu medycznego
Porównując zaistniały stan rzeczy do modelu profesjonalisty należy przede wszystkim wziąć pod uwagę model doświadczonego i dobrze przygotowanego do wykonywania zawodu lekarza. Uchwycone różnice oraz ich wpływ na zdrowie czy życie pacjenta pozwalają mówić o ewentualnym błędzie lekarza. Należy bowiem pamiętać, że elementy te trzeba będzie udowodnić w postępowaniu przed sądem. Dodatkowo w trakcie postępowania sądowego należy wykazać poniesioną szkodę, którą najczęściej jest uszczerbek na zdrowiu, oraz wykazać związek przyczynowy pomiędzy zawinionym działaniem albo zaniechaniem personelu medycznego a szkodą.
Obecnie dochodzenie roszczeń, których konsekwencje wynikają z błędów medycznych, możliwe jest na drodze sądowej. Jednak już od stycznia wchodzą w życie znowelizowane przepisy ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, które umożliwią szybsze uzyskanie odszkodowania lub zadośćuczynienia osobom poszkodowanym na skutek stwierdzonego błędu medycznego. Będzie do możliwe przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o błędach medycznych. Niezależnie od tego popełnienie błędu medycznego może się również wiązać z odpowiedzialnością karną. [Przykład 1]
Dowody w sądzie
Przed przystąpieniem do pisania pozwu warto zgromadzić dokumentację medyczną zawierającą szczegóły dotyczące przebiegu choroby i pobytu chorego w szpitalu. Taką dokumentację powinno się bez problemu uzyskać w placówkach medycznych, w których korzystało się ze świadczeń opieki zdrowotnej. Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta każdy hospitalizowany ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Szpital ma obowiązek udostępnić ją przedstawicielowi ustawowemu pacjenta bądź osobie przez niego upoważnionej. Dokumentacja medyczna może być udostępniana do wglądu w siedzibie szpitala, poprzez sporządzenie jej wyciągów, odpisów lub kopii albo też w niektórych przypadkach poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu. Należy jednak pamiętać, że za udostępnienie dokumentacji medycznej szpital może pobierać opłatę. W przypadku problemów z uzyskaniem stosownej informacji, konstruując pozew, można poprosić sąd, aby zobowiązał szpital do przedstawienia żądanych dokumentów. [Przykład 2]
Osoby poszkodowane złą diagnozą lub niewłaściwym leczeniem mogą żądać odszkodowania od szpitala, w którym pracuje lekarz, lub od niego samego, jeżeli działał on w ramach własnej praktyki. Wysokość odszkodowania odpowiadać powinna rzeczywiście poniesionej szkodzie, czyli stracie, którą poniósł pacjent w wyniku błędu lekarza. Chodzi więc przykładowo o koszty związane z koniecznością dodatkowego leczenia czy zakup leków. Dodatkowo w razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 kodeksu cywilnego. Same roszczenia osób poszkodowanych przedawniają się dopiero po trzech latach od dnia, w którym dowiedziały się o wystąpieniu szkody oraz o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W przypadku osób małoletnich naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności. Nie można jednak zapominać, że samo postępowanie przed sądem jest długotrwałe, a wyrok często zapada po kilku latach od chwili złożenia pozwu.
Tryb przed komisją
Od początku roku swoją działalność rozpoczną wojewódzkie komisje do spraw orzekania o błędach medycznych. W ich skład wejdą przedstawiciele samorządów zawodów medycznych i prawniczych. Sam wniosek o ustalenie błędu medycznego będzie trzeba wnieść w terminie jednego roku od dnia, w którym składający wniosek dowiedział się o zaistnieniu zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia albo nastąpiła jego śmierć, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż trzy lata od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące przedstawione wyżej skutki. Wniosek będzie musiał spełniać ustawowo wskazane przesłanki, w tym zawierać informacje o zdarzeniu wywołującym szkodę. Obligatoryjnie będzie musiała się w nim znaleźć również propozycja wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia. Gdy komisja ustali odpowiedzialność szpitala, o ostatecznej kwocie świadczenia zdecyduje ubezpieczyciel. Maksymalna wysokość świadczenia (odszkodowania i zadośćuczynienia) w 12-miesięcznym okresie ubezpieczenia, w odniesieniu do wszystkich zdarzeń medycznych objętych ochroną ubezpieczeniową, wynosi 1,2 mln zł, z tym że w przypadku zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta jest to 100 tys. zł, zaś gdy skutkiem zabiegów medycznych jest śmierć – odszkodowanie wynosi 300 tys. zł. [Przykład 3]
Orzeczenie komisja powinna wydać w terminie czterech miesięcy od złożenia wniosku, a w ciągu siedmiu dni od jego wydania powinna sporządzić uzasadnienie. Następnie w ciągu siedmiu dni komisja musi doręczyć orzeczenie wraz z uzasadnieniem stronom postępowania. Od tego momentu strony będą miały 14 dni na złożenie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Prawo to będzie przysługiwać podmiotowi składającemu wniosek, szpitalowi oraz zakładowi ubezpieczeń.
Na ponowną weryfikację komisja będzie miała 30 dni. Następnie ubezpieczyciel będzie miał 30 dni od otrzymania od komisji wojewódzkiej zawiadomienia o wydanym orzeczeniu na złożenie propozycji odszkodowania i zadośćuczynienia. Jeżeli nie przedstawi jej w tym terminie, jest zobowiązany do wypłaty tych świadczeń w wysokości zaproponowanej przez poszkodowanego we wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego. Jeżeli zaś zakład przedstawi swoje warunki, pacjent będzie mógł przyjąć zaproponowaną kwotę odszkodowania albo ją odrzucić, jeżeli uzna, że zadośćuczynienie jest zbyt niskie. Na podjęcie decyzji poszkodowany będzie miał siedem dni. Gdy nie zgodzi się na warunki zaproponowane przez zakład, będzie mógł dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu przed sądem.
Prawo do dokumentacji
Pacjent ma zawsze prawo do dokumentacji medycznej zawierającej co najmniej:
● jego dane osobowe – nazwisko i imię, datę urodzenia, oznaczenie płci, adres miejsca zamieszkania oraz numer PESEL
● oznaczenie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych ze wskazaniem komórki organizacyjnej, w której udzielono świadczeń zdrowotnych
● opis stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych
● datę jej sporządzenia
PRZYKŁADY:
1 Czy można zawiadomić prokuratora o podejrzeniu, że lekarz popełnił błąd?
Po długiej i wyczerpującej hospitalizacji pacjentka zmarła. Jej rodzina podejrzewa o błąd lekarza. Nie reagował on na informacje o pogarszającym się stanie pacjentki. Mimo próśb nie skonsultował jej przypadku ze specjalistą z innego oddziału. Zamiast tego uporczywie trzymał się raz postawionej, jak się okazało błędnej, diagnozy. Czy rodzina zmarłej może powiadomić o swoich podejrzeniach prokuraturę?
Poszkodowany pacjent (lub w razie jego śmierci) rodzina może złożyć do prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez lekarza. Wówczas w zależności od skutku błędnych działań medycznych i okoliczności zdarzenia przeciwko lekarzowi może być wszczęte postępowanie karne o nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 kodeksu karnego) czy narażenie człowieka (zarówno poprzez działanie, jak i zaniechanie) na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 kodeksu karnego). W drugim przypadku chodzi nie tylko o spowodowanie zagrożenia w sytuacji, w której przed interwencją lekarza żadne niebezpieczeństwo nie zagrażało pacjentowi, ale także wtedy, kiedy podejmowanymi działaniami zwiększył zagrożenie już zachodzącego bezpośrednio niebezpieczeństwa. Możliwa jest również odpowiedzialność za spowodowanie określonego uszczerbku na zdrowiu. Wszystko będzie zależało od jego skutków. Przykładowo, jeżeli będzie nim ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci świadomego spowodowania nieuleczalnego kalectwa, długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej czy dojdzie do istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, lekarzowi będzie groziło nawet 10 lat pozbawienia wolności.
2 Jak wyliczyć wartość szkody, starając się o odszkodowanie i zadośćuczynienie?
Przygotowuję się do napisania pozwu przeciwko szpitalowi za zarażenie gronkowcem. W jaki sposób wyliczyć kwotę odszkodowania i zadośćuczynienia?
Ubiegając się o odszkodowanie, czyli zwrot poniesionych wydatków, trzeba po prostu udowodnić wysokość straty. Mogą to być przede wszystkim rachunki, a mogą to być też dowody pośrednie, takie jak kserokopie recept. W skład odszkodowania wchodzą też koszty opieki.
Do odszkodowania wliczane są również utracone korzyści, czym będą najczęściej utracone zarobki osoby poszkodowanej. Wykazuje się je najczęściej podając, ile wynosiły ostatnie zarobki i jakie były perspektywy rozwoju zawodowego pokrzywdzonego. Z kolei ustalając wartość zadośćuczynienia najczęściej pod uwagę bierze się rozmiar szkody, wiek i sytuację życiową pokrzywdzonego oraz stopień zaniedbania podmiotu winnego spowodowania szkody.
3 Czy decyzja wojewódzkiej komisji do spraw błędów medycznych musi być jednomyślna?
W postępowaniu ugodowym przed komisją będą orzekali nie tylko lekarze, lecz także prawnicy. Czy orzeczenie komisji musi zapaść jednomyślnie?
W skład komisji będzie wchodziło 16 członków, po ośmiu przedstawicieli lekarzy i prawników. Sprawy będą rozpatrywane przez 4 członków, po dwóch z każdej profesji. Członkowie składu orzekającego, ich małżonkowie, zstępni i wstępni w linii prostej nie będą mogli być właścicielami, pracownikami ani współpracownikami szpitala, w którym doszło do zdarzenia medycznego, lub ubezpieczyciela. Samo orzeczenie komisji będzie musiało jednak zapaść większością co najmniej 2/3 głosów w obecności wszystkich członków składu orzekającego.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93)
Ustawa z 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta oraz o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. nr 113, poz. 660).
