Przemoc ekonomiczna jest wręcz rdzeniem przemocy psychicznej. To forma przemocy, która występuje, gdy jedna osoba w relacji kontroluje dostęp drugiej osoby do zasobów finansowych, ograniczając jej możliwość samodzielnego podejmowania decyzji ekonomicznych. Jest to jedna z form przemocy domowej i może być stosowana zarówno przez partnerów, jak i inne członków rodziny.
Najczęściej ofiarami przemocy ekonomicznej są kobiety, będące w bliskim związku ze sprawcą.
Co może świadczyć o tym, że mamy do czynienia z przemocą finansową?
- Kontrolowanie wydatków. Sprawca może wymagać od ofiary przedstawiania rachunków lub paragonów za wszystkie wydatki, ograniczać jej dostęp do pieniędzy na podstawowe potrzeby lub nie pozwalać na posiadanie własnych pieniędzy. Może wydzielać pieniądze na potrzeby rodziny warunkowo, tzn. gdy spełnione zostaną jakieś warunki.
- Pożyczanie pieniędzy lub zaciąganie długów na nazwisko ofiary bez jej zgody lub wiedzy.
- Przejęcie kontroli nad dochodami ofiary. Sprawca może przejmować pensję lub inne wpływy finansowe ofiary. Może korzystać z karty płatniczej partnerki bez konsultacji z nią.
- Dysponowanie wspólnymi pieniędzmi bez konsultacji z partnerką.
- Odmowa dostępu do informacji finansowych. Ofiara może nie mieć dostępu do wspólnych kont bankowych, inwestycji lub innych zasobów finansowych.
- Zmuszanie do pracy lub, przeciwnie, zabranianie podjęcia zatrudnienia w celu zwiększenia zależności finansowej.
- Niszczenie własności ofiary lub generowanie dodatkowych kosztów, które ofiara będzie musiała pokryć.
- Niepłacenie alimentów – uznawane jest za przemoc ekonomiczną w czystej postaci.
Do czego prowadzi przemoc ekonomiczna?
Ofiary przemocy ekonomicznej szybko tracą wiarę w możliwość wydostania się z przemocowej relacji. Brak niezależności finansowej często prowadzi do negatywnych konsekwencji psychicznych – niskiej samooceny, nerwicy, zaburzeń lękowych, depresji.
Jak pomóc osobie, która doznaje przemocy finansowej?
Przede wszystkim ważna jest edukacja. Ofiara przemocy finansowej musi uświadomić sobie, w czym jest problem (że stosowana jest przeciwko niej przemoc domowa, psychiczna, polegająca na działaniach ze sfery ekonomicznej), a następnie, jakie są jej prawa i gdzie może znaleźć pomoc. Wsparcie emocjonalne mogą zapewnić jej osoby bliskie. W odbudowaniu jej poczucia własnej wartości i niezależności pomaga psychoterapia. Co istotne, organizacje pozarządowe i ośrodki pomocy społecznej często oferują pomoc osobom doświadczającym przemocy, w tym przemocy ekonomicznej.
Niekiedy konieczne jest skorzystanie z doradztwa finansowego, które pomoże w planowaniu budżetu, zarządzaniu długami i odbudowie niezależności finansowej. Może być potrzebna pomoc prawna - doradztwo w zakresie praw ofiary, w tym możliwości uzyskania alimentów, ochrony prawnej przed długami zaciągniętymi przez sprawcę czy też uzyskania nakazu ochronnego.