Psychoterapia poznawczo-behawioralna powstała w latach 60. XX wieku z myślą o leczeniu depresji. Metodę opracował Aaron Beck, amerykański psychiatra.
Założenia terapii poznawczo-behawioralnej
Głównym założeniem terapii poznawczo-behawioralnej (cognitive behavioral therapy - CBT) jest przekonanie, że myśli, emocje i zachowania wzajemnie na siebie wpływają, tworząc wzorce zachowań, które nie zawsze są właściwe. Czyli reagujemy na różne sytuacje tak, jak się do tego przyzwyczailiśmy, często nie zdając sobie sprawy z tego, że np. przysparzamy sobie kłopotów lub ranimy innych. Terapia jest potrzebna, gdy utrwalone zachowania czy przekonania są niewłaściwe i chcemy je zastąpić właściwymi.
Skoro nauczyliśmy się myśleć w określony sposób, możemy również oduczyć się tych schematów myślowych i zastąpić je bardziej pożądanymi. W procesie psychoterapii terapeuta stara się wpłynąć na procesy poznawcze pacjenta tak, by zmienić jego funkcjonowania i zachowania.
Przebieg terapii poznawczo-behawioralnej
Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na tym, co tu i teraz. Nie wraca się do przeszłości, chyba że jest to nieuniknione.
Terapeuta skupia się więc na niedawnych doświadczeniach pacjenta – analizuje zachowania, myśli i emocje pacjenta w konkretnej sytuacji. W ten sposób chce wyjaśnić pacjentowi nieracjonalność jego zachowań czy myśli.
Zespół wyuczonych przekonań nazywany jest przez terapeutów systemem weryfikacji rzeczywistości (reality testing). W terapii CBT ważne jest, by przekonania rozpoznać, a następnie zastąpić nowymi, bardziej właściwymi i korzystnymi.
W ramach terapii poznawczo-behawioralnej terapeuta i pacjent działają jak zespół badawczy, by razem wskazać nieoptymalne sposoby myślenia, czucia i zachowania oraz znaleźć sposoby najskuteczniejszej i najlepszej dla pacjenta ich zmiany.
Ćwiczenia w ramach terapii poznawczo-behawioralnej
- dialog sokratejski, by wykazać źródła przekonań pacjenta – pacjent odpowiada na pytania terapeuty, który wykazuje w tych wypowiedziach sprzeczności. To zmusza pacjenta do ponownego przemyślenia kwestii i wyciągnięcia wniosków;
- trening oswajania stresu (SIT), by podpowiedzieć strategie, których można użyć w celu radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami. Można tu korzystać z techniki odgrywania ról;
- przenoszenie uwagi – pacjent przenosi na terapeutę reakcje emocjonalne, których doświadczał wobec innych osób;
- zapisywanie myśli – pacjent rejestruje swoje nawykowe myśli i obserwuje ich skutki;
- wykonywanie pracy domowych, np. prowadzenie dziennika myśli i emocji przez cały tydzień. Terapeuta może też zalecić wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych.
Jak długo trwa terapia poznawczo-behawioralna?
Terapia poznawczo-behawioralna jest uznawana za terapię krótkoterminową. Czas trwania terapii to zwykle 6 tygodni do pół roku, np. 20 spotkań, 1-2 razy w tygodniu. Podczas gdy inne metody terapii, np. terapia psychodynamiczna, mogą trwać nawet kilka lat.