Osobowość borderline (zaburzenie osobowości typu borderline; BPD – z ang. borderline personality disorder; osobowość z pogranicza) to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się przede wszystkim niestabilnością w zakresie emocji, tożsamości, relacji międzyludzkich oraz zachowań. Osoby z BPD mogą doświadczać intensywnych epizodów złości, depresji i lęku, które mogą trwać od kilku godzin do kilku dni. Często mają trudności z utrzymaniem stabilnych i zdrowych relacji, a ich samoocena bywa bardzo zmienna. Mogą również wykazywać impulsywne zachowania, które potencjalnie mogą prowadzić do samouszkodzeń lub zachowań samobójczych.
To zaburzenie osobowości nie jest chorobą. Wymaga profesjonalnej diagnozy i leczenia, które może obejmować terapię psychologiczną, a czasem leczenie farmakologiczne.
Typowe cechy osobowości borderline:
- Niestabilne relacje – osoby z BPD często doświadczają intensywnych i burzliwych relacji. Mogą idealizować kogoś w jednej chwili, a następnie nagle go deprecjonować.
- Lęk przed odrzuceniem i porzuceniem – osoby z BPD mogą podejmować desperackie działania, aby uniknąć rzeczywistego lub wyimaginowanego porzucenia.
- Niestabilny obraz siebie – osoby z BPD często zmieniają swoje cele, wartości i tożsamość, mają problem z ustaleniem, kim są. Stąd częste zmiany pracy, kłopot z ukończeniem projektów.
- Impulsywność – osoby z BPD mogą podejmować ryzykowne decyzje, takie jak hazard, niebezpieczne zachowania seksualne czy nadużywanie substancji psychoaktywnych.
- Intensywne wybuchy gniewu – trudności w kontrolowaniu gniewu mogą prowadzić osoby z BPD do krótkich, ale intensywnych wybuchów emocjonalnych, a nawet do reagowania przemocą.
- Chroniczne uczucie pustki – osoby z BPD często opisują, że doświadczają uczucia pustki i braku sensu życia.
- Niestabilny i kapryśny nastrój. Stąd często mówi się o osobach z BPD, że mają osobowość chwiejną emocjonalnie.
- Kłopot z podtrzymaniem decyzji, która nie przynosi szybkiej satysfakcji.
- Autoagresja – samookaleczenia, myśli samobójcze i próby samobójcze są częste wśród osób z BPD
Mniej typowe cechy osobowości borderline:
- Zaburzenia odżywiania, tj. anoreksja i bulimia (zwłaszcza u kobiet) i uzależnienie od alkoholu i substancji psychoaktywnych (szczególnie u mężczyzn).
- Skłonność do patologicznego kłamania i konfabulacji.
- Stabilność w niektórych relacjach – choć BPD charakteryzuje się niestabilnymi relacjami, niektóre osoby mogą utrzymywać długotrwałe, stabilne związki z określonymi osobami, np. przyjaciółmi czy członkami rodziny.
- Wysoka funkcjonalność w niektórych obszarach – niektóre osoby z BPD mogą być wysoce funkcjonalne w pracy lub szkole, co może maskować ich wewnętrzne zmagania.
- Brak impulsywnych zachowań – choć impulsywność jest typową cechą BPD, niektóre osoby mogą nie wykazywać ryzykownych zachowań.
- Efektywna kontrola gniewu – osoby z BPD mogą nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie z gniewem i nie wykazywać intensywnych wybuchów.