Syndrom hikikomori (od japońskiego czasownika hikikomoru oznaczającego „wejście do środka i niewychodzenie na zewnątrz”, „przebywanie z zamkniętej przestrzeni”) dotyka osoby, które dobrowolnie wycofują się z życia społecznego i izolują się w swoich domach przez długi czas, często przez wiele miesięcy lub nawet lat. Unikają one kontaktu z innymi ludźmi, a jeśli już – porozumiewają się z innymi za pomocą internetu. Ich życie upływa na czynnościach, które mogą wykonywać w domu, jak oglądanie telewizji, granie w gry komputerowe czy czytanie. Często to młodzi ludzie, którzy czują ogromną presję społeczną i są przytłoczeni przez oczekiwania, które są dla nich trudne do spełnienia – a to może prowadzić do lęku społecznego czy depresji.
Co jest przyczyną hikikomori?
Przyczyny hikikomori są złożone i mogą obejmować czynniki społeczne, psychologiczne, jak również kulturowe. W Japonii, gdzie konkurencja edukacyjna i zawodowa jest bardzo wysoka, presja ta może być szczególnie przytłaczająca dla niektórych osób. Poza tym dość typowe jest takie funkcjonowanie w rodzinie, że matki zajmują się dorosłymi dziećmi nawet do 40. roku życia. Akceptują też sytuacje, w których dzieci wycofują się z życia społecznego (unikają rówieśników), siedzą całymi dniami w swoim pokoju, nie wychodzą nawet na rodzinne posiłki i stawia się im jedzenie pod drzwiami.
Ale problem hikikomori nie jest ograniczony tylko do Kraju Kwitnącej Wiśni. Często pojawia się u nas w kontekście funkcjonowania nastolatków i młodych ludzi, którzy wolą żyć w wirtualnej rzeczywistości niż spotykać się z kolegami w realnym świecie. U nas psychologowie nazywają to po prostu wycofaniem społecznym.
Czy hikikomori to choroba?
Hikikomori jest zaburzeniem psychicznym. Nie jest klasyfikowane jako choroba w tradycyjnym rozumieniu ani nie jest uznawane za oficjalną diagnozę psychiatryczną w międzynarodowych systemach klasyfikacji zaburzeń psychicznych, takich jak DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition) czy ICD-10 (International Classification of Diseases, 10th Revision). Jednakże hikikomori jest zjawiskiem, które może być związane z różnymi problemami zdrowia psychicznego, takimi jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości, czy zaburzenia ze spektrum autyzmu.
W Japonii, gdzie zjawisko to jest najbardziej rozpowszechnione, hikikomori jest postrzegane jako poważny problem społeczny i zdrowotny. Osoby doświadczające hikikomori często wymagają wsparcia psychologicznego i psychiatrycznego, aby poradzić sobie z leżącymi u podstaw problemami i stopniowo reintegrować się ze społeczeństwem.
Objawy hikikomori
Osoba, która wycofuje się ze ze społeczeństwa, tak naprawdę unika każdego, nawet najbliższych. Spędza czas w swoim pokoju, rzuca szkołę czy pracę. Funkcjonuje w „swoim czasie”, nie zwracając uwagi na to, czy jest dzień, czy noc. Całe dnie spędza, wykonując czynności, które ją absorbują - gra na komputerze, surfuje po internecie. Czasem nawiązuje relacje wirtualne. Najczęściej taka osoba jest na utrzymaniu rodziców, którzy też zapewniają jej jedzenie. Zdarza się, że osoba dotknięta tym zaburzeniem nawet potrzeby fizjologiczne załatwia w swoim pokoju, a pojemniki opróżnia nocą, gdy nie ma ryzyka spotkania się z domownikami.
Jak poradzić sobie z hikikomori?
Nie ma standardowej procedury „leczenia” hikikomori. Pokonanie problemu wymaga wymaga indywidualnego podejścia i często długotrwałej terapii. Kluczowe jest zrozumienie, co jest przyczyną rozwinięcia się tego syndromu, czyli co skłoniło osobę do wycofania się i jakie czynniki utrzymują ten stan.
Kolejny krok to zapewnienie wsparcia psychologicznego. Terapia może pomóc osobie dotkniętej hikikomori w zrozumieniu i przetworzeniu problemów, które przyczyniły się do życia w izolacji. Niekiedy hikikomori współistnieje z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja czy zaburzenia lękowe, ważne jest, aby te zaburzenia były odpowiednio leczone, często z użyciem farmakoterapii.
Następnie należy zachęcać osobę z syndromem hikikomori w stopniowym wychodzeniu z izolacji i nawiązywaniu kontaktów społecznych, począwszy od małych kroków. Często potrzebne jest wsparcie w znalezieniu pracy lub kontynuowaniu edukacji, co może pomóc w budowaniu poczucia własnej wartości i wyznaczeniu celu.