Jajka i masło niewinne? Co tak naprawdę podwyższa cholesterol i jak nad tym zapanować? [ROZMOWA]

MARTA NOWIK: Moja 30-letnia, szczupła koleżanka ma znacznie podwyższony poziomem cholesterolu we krwi. Zawsze mi się wydawało, że ten problem dotyka seniorów i to zazwyczaj tych przy tuszy…

AGATA ZIEMNICKA-ŁASKA: To nie jest reguła. Nierzadko zdarza się, że osoby szczupłe mają kłopoty z podwyższonym poziomem cholesterolu. Często wynika to z predyspozycji genetycznych, które mają tu ogromne znaczenie i silnie wpływają na wyniki badań lub tendencje organizmu do gospodarowania tłuszczami. Taki stan rzeczy może utrzymywać się bez względu na dietę. Bywa, że osoby mocno ograniczające kalorie, spożywają duże ilości słodyczy. Są szczupłe, jednak ciało dostaje zbyt mało składników sprzyjających oczyszczaniu, a zbyt dużo tych, które obciążają układ krwionośny.

Podobno ten problem nie omija też dzieci.

Tak, one również mogą mieć podwyższony cholesterol. Dieta najmłodszych często opiera się na słodyczach, brakuje w niej błonnika, warzyw i owoców. Taka sytuacja prowadzi do gromadzenia się w małym ciele naprawdę dużych ilości cholesterolu.

Czym tak naprawdę jest cholesterol?

To związek chemiczny produkowany przez organizm ludzki, ale dostarczany także w pożywieniu, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.

Potrzebujemy go?

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ jest prekursorem, czyli związkiem wyjściowym, hormonów, witamin, jak również żółci, bez której trawienie tłuszczów jest mocno utrudnione.

To dlaczego tak bardzo się go obawiamy?

Pewnie dlatego, że potocznie „cholesterolem” nazywa się związki białkowo-tłuszczowe, lipoproteiny, które mają w składzie m.in. cholesterol. Związki te występują w dwóch rodzajach gęstości: niskiej – LDL, nazywanej „złym cholesterolem” i wysokiej – HDL, nazywanej „dobrym cholesterolem”. Ten ostatni wzrasta w surowicy, gdy spożywa się dużo produktów roślinnych, oliwy, ryb morskich, orzechów, roślin zielonych.

Dlaczego mówimy, że jest dobry?

Zmniejsza ilość cholesterolu całkowitego w krwiobiegu, odprowadzając jego nadmiar do wątroby. Przez to działanie zmniejsza się ryzyko tworzenia płytki miażdżycowej, eliminując tym samym zagrożenie wystąpienia miażdżycy oraz nadciśnienia tętniczego.

Warto więc zapanować nad prawidłowym poziomem cholesterolu we krwi. Jak ważna jest dieta?

Niektóre produkty podnoszą poziom cholesterolu. Zazwyczaj są one niezwykle smaczne i kaloryczne, a przy tym bogate w kwasy trans. To słodycze, wyroby piekarnicze, gotowe dania, produkty długo smażone.

A czym są kwasy trans?

To uwodornione, płynne tłuszcze roślinne, utwardzone do formy stałej. Wszelkie słabej jakości słodycze, ciasteczka, batony czy ciasta są wspomagane takimi tłuszczami, m.in. margaryną. Jeśli nie możemy powstrzymać się od podjadania między posiłkami, to szczególnie unikajmy paluszków i batoników, a najlepiej zastąpmy je zdrowymi przekąskami np. orzechami.

Myślałam, że największymi winowajcami podwyższonego cholesterolu we krwi są jajka i masło…

W rzeczywistości nie mają one dużego wpływu na poziom cholesterolu. Ta kiedyś niezwykle popularna krytyka tłuszczów zwierzęcych jako źródła podwyższonego cholesterolu w diecie, dziś już nie jest aktualna. Tylko spożywane w bardzo dużej ilości tłuszcze zwierzęce mogą źle wpływać na lipidogram, czyli poziom cholesterolu całkowitego i jego frakcji oraz trójglicerydów we krwi. Najbardziej niebezpieczne dla naszego organizmu są jednak kwasy trans.

Czyli można jeść boczek i smalec?

Nie do końca tak jest. Lepiej nie spożywać tłuszczu zwierzęcego w nieograniczonych ilościach, gdyż jest on niezwykle kaloryczny. Co więcej, duża zawartość tłuszczu w diecie w praktyce oznacza również ograniczenie innych wartościowych substancji w pokarmach, jak np. białka w tłustej wieprzowinie. Można zatem powiedzieć, że jajka i masło wracają do łask, ale powinniśmy spożywać je w odpowiedniej ilości, biorąc pod uwagę zapotrzebowanie organizmu.

Czy można samemu zorientować się, że coś nie gra, że jednak przeholowaliśmy i poziom cholesterolu niebezpiecznie wzrósł?

Symptomy zbyt wysokiego cholesterolu pojawiają się w wynikach krwi. Nie odczuwamy innych objawów. Sytuacja zmienia się w chwili, gdy choroba osiąga taki poziom, że światła naczyń zwężone są już co najmniej o połowę. Z powodu niedotlenienia zaczynamy wtedy odczuwać ogromne zmęczenie oraz osłabienie.

Czym grozi bagatelizowanie wysokiego poziomu cholesterolu?

W skrajnych przypadkach taki stan rzeczy może grozić chorobą niedokrwienną serca, zawałem albo udarem. Wysoki poziom cholesterolu doprowadza do zmniejszenia przestrzeni umożliwiającej przepływ krwi do serca i mózgu, ograniczając w ten sposób m.in. ilość tlenu transportowanego przez krew.

Jak w takim razie obniżyć poziom cholesterolu we krwi?

Ogromne znaczenie ma zmiana nawyków żywieniowych oraz ruch. Aktywność fizyczna, nawet umiarkowana, pomaga w walce z podwyższonym cholesterolem. Jeśli chodzi o dietę, to bardzo korzystnie na obniżenie poziomu LDL działają produkty pochodzenia roślinnego, dania bogate w błonnik, warzywa, głównie zielone, ryby morskie, oleje, oliwa, orzechy oraz produkty obfitujące w białko z małą ilością tłuszczu. W obniżaniu poziomu cholesterolu pomaga także odpowiednia suplementacja. Aby utrzymać poziom cholesterolu w normie warto też być aktywnym fizycznie. Zapobieganie zawsze jest dużo skuteczniejsze i przyjemniejsze niż leczenie.

AGATA ZIEMNICKA-ŁASKA – Konsultantka Herbalife ds. Odżywiania, dietetyczka i psycholożka kliniczna. Współautorka programu kulinarnego w TVN Style i książek o tym samym tytule „Rewolucja na talerzu” i „Szczypta smaku”. Zajmuje się edukacją żywieniową, doradza jak dbać o siebie poprzez zbilansowaną dietę i zdrowy tryb życia.