Ograniczanie odwiedzin w szpitalu jest szczególnie trudne dla dzieci
Ograniczanie odwiedzin u chorych przebywających w szpitalach nie jest niczym nowym. Jednak po okresie walki z pandemią można mieć wrażenie, że kierownicy tych podmiotów łatwiej niż wcześniej podejmują decyzje o wprowadzaniu tych ograniczeń. Są to sytuacje szczególnie trudne dla małoletnich pacjentów i ich rodzin, a także dla seniorów i osób obłożnie chorych, które nie tylko potrzebują kontaktu z najbliższymi z powodów natury emocjonalnej, ale przede wszystkim potrzebują pomocy przy wykonywaniu codziennych czynności, choćby higienicznych. Na sytuację kilkukrotnie zwracał uwagę Rzecznik Praw Pacjenta, który wydawał w tym zakresie decyzje korzystne dla tychże pacjentów.
Pacjent ma prawo do kontaktu osobistego z innymi
Na mocy ustawy każdy pacjent ma prawo do kontaktu osobistego z innymi. Wynika to wprost z art. 33 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w którym stwierdzono, że pacjent podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami. Ma także prawo do odmowy tego kontaktu. Na gruncie obowiązujących przepisów prawa te mogą zostać ograniczone tylko w określonych przypadkach, które zostały wprost wskazane w art. 5 ustawy. Wynika z niego, że kierownik podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku:
- wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub
- ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów, a także
- ze względu na możliwości organizacyjne podmiotu.
Jednak wprowadzanie w tym zakresie restrykcyjnych, niejasnych i pozbawionych podstaw prawnych ograniczeń należy uznać za niedopuszczalne.
Prawo do odwiedzin można ograniczać tylko w wyjątkowych sytuacjach
Jak wynika z orzecznictwa sądowoadministracyjnego, ograniczenie prawa do odwiedzin może mieć miejsce w wyjątkowych sytuacjach, w przypadku stwierdzenia przesłanek ograniczenia korzystania z praw pacjenta, tylko w koniecznym zakresie i przez niezbędny czas. Wprowadzone w szpitalu zasady odwiedzin, w tym ograniczające korzystanie z tego prawa:
- muszą jak najmniej ingerować w realizację prawa pacjenta,
- muszą być jak najmniej uciążliwe (zgodnie z zasadą proporcjonalności),
- nie mogą być arbitralne (np. zależeć wyłącznie od zgody personelu medycznego).
Ponadto, prawo do odwiedzin powinno być zagwarantowane w równym stopniu każdemu pacjentowi.
W dniu 18 kwietnia 2024 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał wyrok (sygn. akt V SA/Wa 2002/23), w którym oddalił skargę podmiotu leczniczego na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta uznającą stosowane przez ten podmiot praktyki za naruszające zbiorowe prawa pacjenta. Sprawa dotyczyła szpitala dla dzieci, w którym wprowadzano rażąco nadmierne ograniczenia w zakresie kontaktu pacjentów z innymi osobami, prowadzące wręcz do zakazu odwiedzin. W wyroku sąd podkreślił, że prawa pacjenta są chronione w Konstytucji, a prawo do odwiedzin jest niezwykle ważne i jego ograniczenie musi mieć podstawę w przepisach prawa. Nie może ono być uznaniowe i arbitralne. Powinno natomiast być przemyślane, jasne i dostosowane do rzeczywistych potrzeb.