Choroby nowotworowe – rosnące wyzwanie dla współczesnej medycyny

Wywiad z dr n. med. Piotrem Warczyńskim Redaktor: Panie doktorze, co to właściwie jest nowotwór? Piotr Warczyński : Żeby powstała komórka nowotworowa, musi dojść do mutacji DNA, czyli nieprawidłowości w obecnej w każdej komórce spirali, która decyduje o jej funkcjonowaniu. Jeżeli jest prawidłowa, komórka rozwija się i dzieli się zgodnie z zasadami obowiązującymi w zdrowym organizmie. Jeżeli jest uszkodzona, działa nieprawidłowo i powiela kolejne, nieprawidłowe komórki, rozwija się nowotwór, który dodatkowo może dawać przerzuty do innych organów. Red : Co powoduje uszkodzenie naszego DNA, czyli co powoduje rozwój choroby nowotworowej? PW : Wszyscy słyszeliśmy o substancjach rakotwórczych. Są to substancje, które powodują mutacje DNA, więc mogą spowodować rozwój nowotworu. Do substancji rakotwórczych, z którymi najczęściej mamy do czynienia należą: dym tytoniowy (palenie papierosów, także bierne, jest najczęstszą przyczyną zachorowań na nowotwory), alkohol oraz nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Wiele takich substancji znajduje się w pożywieniu. Zalicza się do nich czerwone mięso, wędliny, tłuszcze zwierzęce, sól, cukier. Oprócz nieprawidłowej diety częstą przyczyną wzrostu zachorowań na nowotwory jest nadwaga, otyłość i brak aktywności fizycznej. Zmiany demograficzne też nie pozostają bez wpływu na wzrost zachorowalności na nowotwory. U osób starszych komórkowe procesy naprawcze nie są już takie sprawne i skuteczne i częściej dochodzi do zmian nowotworowych. No i wreszcie nasze rodzinne skłonności. Jeżeli w naszej rodzinie była choroba nowotworowa możemy z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że mamy zwiększone ryzyka zachorowania na nią. Są to tak zwane czynniki genetyczne. Red : To brzmi okropnie i mam wrażenie, że niewiele można zrobić, pewnie i tak zachorujemy na raka. PW : To akurat zupełnie nie jest prawdą. Możemy zrobić bardzo dużo. Z badań naukowych wynika, że stosując zdrowy styl życia i unikając narażenia na substancje rakotwórcze moglibyśmy uniknąć połowy zachorowań na nowotwory. Naukowcy opracowali EUROPEJSKI KODEKS WALKI Z RAKIEM, który proponuje 12 sposobów na zdrowie, czyli sposobów jak uniknąć choroby nowotworowej. Kodeks ten jest powszechnie dostępny w Internecie, ja proponuję zajrzeć na stronę warszawskiego Centrum Onkologii. Pozwolę sobie przypomnieć w dużym skrócie tych 12 sposobów. 1. Nie pal. 2. Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego. Bierne palenie, też jest paleniem. 3. Utrzymuj prawidłową masę ciała. 4. Bądź codziennie aktywny fizycznie. 5. Przestrzegaj zasad prawidłowego żywienia. Jedz dużo warzyw i owoców, roślin strączkowych, pieczywa pełnoziarnistego. Unikaj produktów wysokokalorycznych, napojów słodzonych, czerwonego mięsa, mięsa przetworzonego, żywności z dużą ilością soli. 6. Ogranicz spożycie alkoholu, a najlepiej nie pij w ogóle. 7. Unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce. Dotyczy to szczególnie dzieci. 8. Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w pracy. Przestrzegaj zaleceń BHP. 9. Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Zagadnieniem tym zajmuje się Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie. 10. Kobiety powinny pamiętać, że karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na raka. 11. Zadbaj, aby Twoje dzieci były zaszczepione przeciwko wirusowemu zapaleniu typu B (HBS) i wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). 12. Bierz udział w organizowanych przez NFZ, MZ i samorządy badaniach przesiewowych. Najważniejsze z nich to program wczesnego wykrywania raka jelita grubego, raka piersi raka szyjki macicy. To tak niewiele a tak bardzo dużo może zmienić w naszym życiu. Red : Rzeczywiście, te zalecenia można zrealizować, ale Panie Doktorze sam Pan powiedział, że przestrzeganie Kodeksu Walki z Rakiem może zapobiec połowie przypadków zachorowania na nowotwory. Co oferuje medycyna dla tych, którzy na raka już zachorowali? PW : Przede wszystkim oferuje coraz lepszą i coraz wcześniejszą diagnostykę, która pozwala wykryć chorobę na wczesnym etapie, na którym można nowotwór skutecznie wyleczyć, zlikwidować. Badania przesiewowe wspominane w 12 punkcie Kodeksu właśnie do tego służą. W kilku ostatnich latach obserwujemy ogromny postęp w leczeniu chorób nowotworowych. Współczesne terapie, zarówno chirurgiczne jak i lekowe, czy przy zastosowaniu różnych rodzajów radioterapii, jeśli nie powoduję całkowitego wyleczenia, to wstrzymują i ograniczają rozwój nowotworu powodując, że staje się on chorobą przewlekłą, podobnie jak nadciśnienie czy cukrzyca. Rozwój badań genetycznych umożliwił indywidualne podejście do każdego pacjenta. Badania genetyczne umożliwiają wybór leków, które będą skuteczne u tego właśnie pacjenta i pozwalają wykluczyć podawanie tych, które są nieskuteczne. Ten rodzaj postępowania nazywamy MEDYCYNĄ PERSONALIZOWANĄ. Kolejnym obszarem, dopiero poznawanym, ale bardzo obiecującym są badania na komórkami macierzystymi. Jednak chciałbym podkreślić, nie czekajmy na rozwój kolejnych dziedzin medycyny, nie mamy na to czasu. Nasze zdrowie prawie w 90% jest w naszych rękach. Zdrowy styl życia, unikanie dymu tytoniowego, codzienna aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie, unikanie czynników ryzyka i uczestniczenie w programach przesiewowych pozwolą nie tylko na uniknięcie nowotworu, ale także chorób serca (zawału), nadciśnienia, cukrzycy typu II i wielu innych chorób. Red : Dziękuję Panie Doktorze. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.