Choroby płuc należą do najpowszechniejszych przyczyn ciężkich schorzeń oraz zgonów na świecie. W Polsce, według danych GUS, w 2018 roku zapalenie płuc było czwartą najczęstszą przyczyną śmierci w populacji osób w wieku powyżej 65. roku życia, po chorobach układu krążenia i nowotworach. A główną przyczyną zachorowań na zapalenia płuc o ciężkim przebiegu są pneumokoki - bakterie Streptococcus Pneumoniae.
Pneumokokowe zapalenie płuc – komu najbardziej zagraża?
Pacjenci w wieku powyżej 50 lat, z chorobami współistniejącymi i cierpiący na zaburzenia odporności są szczególnie narażeni na pneumokokowe zapalenia płuc (PZP) – najczęstszą postać zakażenia bakterią Streptococcus Pneumoniae u osób dorosłych.
Choroby płuc, a zwłaszcza POChP, choroby serca, wątroby, nerek, zespół nerczycowy, cukrzyca, nowotwory i wszystkie stany upośledzonej odporności, niezależnie od ich przyczyny, sprzyjają rozwojowi i ciężkiemu przebiegowi pneumokokowego zapalenia płuc. Leczenia nie ułatwia fakt, że bakterie pneumokokowe są oporne na działanie antybiotyków i wywołane przez nie zakażenia po prostu trudno się leczą.
Pneumokokowe zapalenie często wymaga hospitalizacji i pozostawia po sobie poważne powikłania. Konsekwencje zdrowotne dla pacjentów mogą być zarówno przejściowe, jak i długofalowe, a w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się już do końca życia. U chorych, którzy przeszli przez PZP obserwuje się zwiększone ryzyko hospitalizacji, zaostrzenie choroby podstawowej, zwiększone ryzyko choroby sercowo-naczyniowej (zarówno wśród osób, które chorowały jak i osób u których choroba nie występowała wcześniej). Wysokie jest także prawdopodobieństwo wystąpienia ponownego epizodu PZP, a co za tym idzie także hospitalizacji i obniżonej jakości życia.
Zakażenia pneumokokowe
To ważny problem medyczny u osób dorosłych. Bakteria Streptococcus Pneumoniae jest najczęściej występującym czynnikiem etiologicznym zapalenia płuc, które może prowadzić do hospitalizacji, zaostrzenia chorób towarzyszących, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci. Niemniej groźna dla osób dorosłych jest wywołana przez zakażenie pneumokokami inwazyjna choroba pneumokokowa, czyli zapalenia opon mózgowych, posocznica czy zapalenia płuc z bakteriemią. Inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP) występuje rzadziej niż zapalenie płuc, ale wiąże się z wysoką śmiertelnością i ryzykiem długoterminowych powikłań.
Jak zapobiegać chorobom pneumokokowym?
Podobnie jak w przypadku dzieci najskuteczniejszą i zalecaną formą profilaktyki zakażenia pneumokokami stanowią szczepienia. Dla osób dorosłych dostępne są szczepienia, które chronią przed inwazyjną chorobą pneumokokową oraz pneumokokowym zapaleniem płuc. Szczepionka polisacharydowa starszego typu wymaga powtarzania jej podania, szczepionka skoniugowana jest jednodawkowa.
Co istotne, szczepionkę przeciw pneumokokom można podawać razem ze szczepionką przeciw grypie, a także w każdym innym dniu przed lub po szczepieniu przeciw COVID-19.
Szczepienie przeciwko pneumokokom ważne w czasie opandemii
Profilaktyka zakażeń pneumokokowych w postaci szczepień ochronnych, u osób dorosłych powyżej 50. roku życia oraz w grupach o podwyższonym ryzyku zakażenia pneumokokami, jest rekomendowana przez liczne towarzystwa naukowe i ciała doradcze ds. szczepień, a także Program Szczepień Ochronnych na 2021 rok. Szczególnie w dobie pandemii COVID-19, kiedy istotna jest profilaktyka chorób układu oddechowego, szczepienia przeciwko pneumokokom są zalecane jako priorytetowe w grupach szczególnie podatnych na zachorowanie, w tym wśród osób po 60. roku życia i przewlekle chorych.
Obecnie szczepienia przeciw pneumokokom u dorosłych są refundowane w 45 państwach na świecie, w tym w 21 państwach europejskich. W Polsce szczepienia przeciw pneumokokom w grupie osób dorosłych szczególnie narażonych na zachorowanie na pneumokokowe zapalenie płuc nie jest jeszcze refundowane. W czerwcu b.r. Agencja Technologii Medycznych i Taryfikacji wydała pozytywną rekomendacje w sprawie objęcia refundacją skoniugowanej szczepionki przeciw pneumokokom we wskazaniu: profilaktyka osób powyżej 65 roku życia ze zwiększonym (umiarkowanym do wysokiego) ryzykiem choroby pneumokokowej.
Kto powinien się zaszczepić przeciw pneumokokom?
Jest kilka czynników, które podnoszą ryzyko choroby pneumokokowej u dorosłych. Można podzielić je na cztery kategorie.
Po pierwsze: wiek – szczepienie powinny rozważyć osoby powyżej 50. roku życia.
Po drugie: zaburzenia odporności – szczepienie powinni wziąć pod uwagę dorośli z wrodzoną i nabytą asplenią, sferocytozą i innymi hemoglobinopatiami, wrodzonymi i nabytymi zaburzeniami odporności, uogólnioną chorobą nowotworową, zakażeniem HIV, z chłoniakiem Hodgkina, jatrogenną immunosupresją, białaczką, chłoniakami nieziarniczymi, w tym szpiczakiem mnogim, przewlekłą chorobą nerek i zespołem nerczycowy, przeszczepem narządów litych.
Po trzecie: dorośli bez zaburzeń odporności, ale z przewlekłymi chorobami serca, przewlekłymi chorobami płuc, cukrzycą, przewlekłą chorobą wątroby, w tym marskością, powinni zabezpieczyć się przed infekcją pneumokokami, korzystając ze szczepienia.
Po czwarte: szczepienie wskazane jest dla dorosłych z innymi stanami zwiększającymi ryzyko zakażenia, tj. wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego, implant ślimakowy.
Także niezdrowy styl życia, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu jest czynnikiem ryzyka zakażenia pneumokokami. Szczepienie jest w tym przypadku skuteczną formą profilaktyki zakażenia.
Kompendium wiedzy o zakażeniu pneumokokami
Rekomendacje i zalecenia towarzystw naukowych, a także ciał doradczych określa profilaktykę pnemokokowych zapaleń płuc w postaci szczepień ochronnych jako priorytetową w grupach szczególnie podatnych na zachorowanie.
Najnowsze dane dotyczące zapaleń płuc wywołanych przez pneumokoki, a także rekomendacje i zalecenia zebrano w raporcie „Pneumokokowe zapalenia płuc u osób dorosłych – sytuacja w Polsce. Epidemiologia, konsekwencje, profilaktyka”. Raport dostępny jest na stronie https://www.pneumokokowezapaleniepluc.pl/
Kampania edukacyjna „Pneumokoki nie liczą lat. Zaszczepieni – zabezpieczeni” ma zwiększyć świadomość na temat groźnych zapaleń płuc i roli szczepień wśród osób dorosłych, szczególnie narażonych na niebezpieczeństwa związane z zakażeniem Streptococcus Pneumoniae. W ramach akcji prowadzone są działania edukacyjne i informacyjne dotyczące szczepień dla dorosłych, a szczególnie profilaktyki groźnych zakażeń pneumokokowych.
