Gdy masz za dużo potasu w organizmie. Czym jest hiperkaliemia?

Mianem hiperkaliemii określa się nadmiar potasu w organizmie. Pierwiastek ten odpowiada za napięcie mięśni, wpływa na przemianę białek i węglowodanów, reguluje pracę układu nerwowego i jest głównym składnikiem płynu wewnątrzkomórkowego. Ponadto potas oddziałuje na równowagę kwasowo-zasadową organizmu i reguluje ciśnienie osmotyczne w obrębie komórek. Mimo iż jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, zbyt wysokie jego stężenie to zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.

Przyczyny hiperkaliemii

Dzienne zapotrzebowanie na potas osoby dorosłej wynosi 40-50 mmol – aby dostarczyć organizmowi odpowiednią podaż tego pierwiastka, należy zadbać o to, by w codziennym jadłospisie znalazły się ziemniaki, kasza gryczana, pomarańcze, cielęcina, jaja, sok pomidorowy, pomidory, groszek, banany oraz jabłka. Mimo iż są to powszechnie dostępne produkty, znaczny odsetek polskiego społeczeństwa doświadcza objawów niedoboru potasu w związku ze zbyt niskim spożyciem warzyw i owoców. Stan ten przyczynia się do rozwoju chorób układu krążenia i manifestuje się drżeniem rąk, skurczami mięśni oraz obrzękami.

Gdy spożywamy duże ilości pokarmów zawierających potas, jego nadmiar jest wydalany z organizmu. Usuwanie zbędnych ilości tego pierwiastka nie zawsze jednak przebiega prawidłowo – istnieje wówczas duże ryzyko wystąpienia hiperkaliemii.

Do tego stanu przyczyniają się:

- choroby nerek, które zmniejszają usuwanie potasu przez nerki;
- krwotoki, które powodują zmniejszenie objętości krążącej w organizmie krwi;
- przyjmowanie niektórych leków (amiodaron, środki farmakologiczne stosowane w leczeniu schorzeń układu krążenia, sole potasowe penicyliny);
- nadmierne wydzielanie insuliny przez trzustkę lub zbyt duża jej podaż;
- żywienie pozajelitowe lub podawanie nieodpowiednich kroplówek;
- krwawienie w obrębie przewodu pokarmowego, związane z zapaleniem błony śluzowej jelit lub wrzodami żołądka;
- nadmierny rozpad erytrocytów, komórek nowotworowych i innych komórek.

Jak objawia się hiperkaliemia?

O hiperkaliemii mówimy, gdy poziom potasu w osoczu wynosi ponad 5,5 mmol/l. Jeśli stężenie tego pierwiastka jest równe lub przekracza 7,0 mmol/l, mamy do czynienia z ciężką hiperkaliemią, która w 35-67% przypadków prowadzi do śmierci pacjenta.

Nadmiar potasu w organizmie nie wywołuje z początku specyficznych objawów, ale w miarę jak jego stężenie rośnie, pojawiają się kolejne symptomy hiperkaliemii: zaburzenia pracy serca, skurcze, obniżenie siły mięśniowej, porażenie mięśni, drętwienie kończyn, mrowienie, drgawki oraz apatia.

Leczenie hiperkaliemii

Sposób leczenia hiperkaliemii zależy od tempa, w jakim rozwinął się ten stan, od stężenia potasu w organizmie, a także od posiadanych dowodów na kardiotoksyczność tego pierwiastka. Jeśli poziom potasu jest umiarkowanie podwyższony, a badanie EKG nie wykazało żadnych nieprawidłowości, wydalanie nadmiaru potasu można zwiększyć za pomocą leków moczopędnych lub żywic jonowymiennych. Następnie należy dotrzeć do źródła hiperkaliemii, by zapobiec ponownemu wystąpieniu tego stanu.

U pacjentów z ciężką hiperkaliemią głównym celem leczenia jest natychmiastowa stabilizacja błon komórkowych mięśnia sercowego, szybkie przemieszczenie potasu do przestrzeni międzykomórkowej i usunięcie nadmiaru potasu z organizmu. Ponadto konieczne jest zahamowanie dalszej podaży tego pierwiastka – w tym celu należy przerwać podawanie kroplówki lub doustnych suplementów z potasem, a także zakończyć żywienie pozajelitowe lub transfuzję krwi. Pacjenci z niewydolnością nerek powinni zostać poddani także dializie.