Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), znana również jako choroba maniakalno-depresyjna lub zaburzenie afektywne dwubiegunowe to rodzaj zaburzenia psychicznego charakteryzującego się naprzemiennym występowaniem epizodów manii (okresy nadmiernego podniecenia, wzmożonej aktywności, impulsywnego zachowania) i depresji (okresy przygnębienia, spowolnienia psychicznego, utraty energii). Szacuje się, że zaburzenia afektywne dwubiegunowe dotyczą ponad 8 proc. populacji. Jak rozpoznać chorobę afektywną dwubiegunową?
Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej
Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się tym, że osoba, która na nią cierpi w różnych okresach wpada w manię lub przygnębienie, depresję. O ile mania to nadmierne podekscytowanie i energia, o tyle depresję charakteryzuje brak pragnień, radości i energii. By lepiej zrozumieć specyfikę choroby warto przyjrzeć się jej poszczególnym elementom.
Mania to okres nadaktywny, który charakteryzuje się odczuwaniem zbyt dużej energii, ekscytacji i dużą pewnością siebie. Podczas epizodu maniakalnego osoba ma dużo energii, może czuć niepokój lub mieć potrzebę wyrażenia się w sposób kreatywny. Często potrzebuje mniej snu niż zwykle, może też w tym czasie podejmować lekkomyślne decyzje i podążać za impulsami nie myśląc o ich konsekwencjach.
Hipomania jest łagodniejszą formą manii. Zachowanie rzadko prowadzi do konfliktów lub innych poważnych konsekwencji. Podczas hipomanii może wystąpić mniejsze zapotrzebowanie na sen, może pojawić się także większy przypływ energii, bardziej pozytywne myślenie i większa kreatywność niż zwykle.
Epizody depresyjne sprawiają z kolei, że osoba z chorobą afektywną dwubiegunową czuje przygnębienie, złość lub rozdrażnienie. Ponadto, nie odczuwa szczęścia, nawet gdy robi to, co lubi, a jej pragnienie i energia do radzenia sobie z rzeczywistością zmniejszają się lub znikają. W tym czasie mogą pojawić się problemy ze snem, brak apetytu lub przejadanie się, tracenie lub przybieranie na wadze, a także niska samoocena, uczucie wstydu, poczucie winy, problemy z koncentracją. Podczas epizodów depresyjnych mogą występować także objawy psychosomatyczne, a nawet próby samobójcze.
Objawy psychotyczne to z kolei ciężka mania lub ciężka depresja. Mogą one sprawiać, że osoba postrzega rzeczywistość w sposób nieadekwatny. Objawami psychozy depresyjnej mogą być przekonanie o prześladowaniu, podwyższony nastrój. Objawy psychotyczne mogą wystąpić w chorobie afektywnej dwubiegunowej, ale nie muszą. Zazwyczaj ustępują po pewnym czasie.
Diagnozowanie ChAD
W chorobie afektywnej dwubiegunowej niezwykle istotne jest prawidłowe zdiagnozowanie i jak najszybsze rozpoczęcie leczenia. Zdarza się, że choroba afektywna dwubiegunowa zaczyna się od depresji i wówczas jej zdiagnozowanie bywa utrudnione. Jeśli jednak okresy obniżonego nastroju są przeplatane okresami nadaktywności warto zgłosić do lekarzowi pierwszego kontaktu lub skonsultować z lekarzem psychiatrą.
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej obejmuje terapię farmakologiczną, terapię psychologiczną, a czasami także wsparcie społeczne. Psychoterapia obejmuje głównie terapię poznawczo-behawioralną (CBT), która pomaga pacjentom w identyfikowaniu i zmienianiu myślowych wzorców, które mogą prowadzić do epizodów manii lub depresji. Zastosowanie znajduje także terapia interpersonalna, która skupia się na poprawie umiejętności komunikacyjnych i budowaniu zdrowszych relacji interpersonalnych.
W chorobie afektywnej dwubiegunowej ważne jest monitorowanie objawów i regularne konsultacje z lekarzem psychiatrą w celu skutecznego zarządzania chorobą. Niezwykle istotna jest także odpowiednia samoopieka. Pacjenci z ChAD powinni dbać o regularny sen, zdrową dietę, unikanie substancji psychoaktywnych i stresujących sytuacji.