Specjaliści mówili o tym we wtorek na spotkaniu inaugurującym XI Tydzień Świadomości Czerniaka, który trwa od 17 do 23 maja 2022 r. Przyświeca mu hasło: „Baw się dobrze! #NIEspieczRAKA”, które ma zwracać uwagę społeczeństwa, że przestrzeganie zasad ochrony skóry w okresie wakacji nie wyklucza dobrej zabawy. Organizatorem kampanii jest Akademia Czerniaka przy współpracy z licznymi towarzystwami naukowymi, organizacjami pacjentów i firmami.
Jak przypomniał przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka prof. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie, nowotwory skóry są najczęstszymi nowotworami u osób rasy białej (stanowią ok. 10 proc. wszystkich nowotworów). Dzielą się na raki skóry i czerniaka, który stanowi jedynie 6 proc. przypadków nowotworów skóry, ale jest najbardziej złośliwy spośród nich.
Z danych, które zaprezentował specjalista wynika, że co roku w Polsce notuje się ok. 4 tys. zachorowań na czerniaka i ok. 1400 zgonów z jego powodu. - I tak poczyniliśmy olbrzymi postęp, ponieważ dane pokazują, że (...) wyleczalność tych nowotworów wzrosła o 15 proc. i to jest prawie rekord wśród wszystkich nowotworów w Polsce. Tylko rak gruczołu krokowego jest lepszy. (...) Ale to i tak jest jeszcze cały czas gorzej o 15 proc. w stosunku do Europy Zachodniej – tłumaczył prof. Rutkowski.
Dług popandemiczny: wzrost nowych diagnoz czerniaka
Podkreślił, że w 2020 r. przez pandemię bardzo spadła liczba rozpoznawanych czerniaków – o ok. 15 proc., natomiast w 2021 r. liczba nowych diagnoz bardzo wzrosła i cały czas rośnie. - To jest to, co wszyscy spłacamy jako dług popandemiczny – zaznaczył.
Zachorowania na raka skóry rosną wraz z wiekiem, ale w przypadku czerniaka jest nieco inaczej. Można na niego zachorować w każdym wieku. - Co więcej, młodsza skóra jest bardziej podatna na uszkodzenie przez intensywne promieniowanie UV i wtedy mamy szansę, żeby między 35. a 60. rokiem życia zachorować na czerniaka – mówił prof. Rutkowski. Szczyt zachorowań przypada między 60. a 74. rokiem życia.
Specjalista przypomniał, że głównym sprawcą zachorowania na nowotwory skóry, w tym czerniaka, jest promieniowanie UV. - Najważniejsze, co możemy zrobić, by obniżyć ryzyko zachorowania na nowotwory skóry, jest zmniejszenie intencjonalnego narażenia na promieniowanie UV, a po drugie badanie skóry. To są dwa działania najważniejsze – ocenił prof. Rutkowski.
Zaznaczył, że aby skóra wyprodukowała 1000 j.m. (jednostek międzynarodowych) wystarczy 15 minut na słońcu i nie trzeba mieć odkrytej całej skóry, a jedynie twarz i ramiona.
Jak uniknąć raka skóry?
Prof. Grażyna Kamińska-Winciorek, kierownik Zespołu ds. Raka i Czerniaka Skóry w Narodowym Instytucie Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytucie Badawczym, Oddział w Gliwicach, przewodnicząca Sekcji Dermoskopii i innych Technik Obrazowania Skóry (DITOS) Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, przypomniała, że w profilaktyce nowotworów skóry kluczowa jest zasada 7W. Chodzi o to, by: unikać nadmiernej ekspozycji na słońce, szczególnie w godzinach 11.00-16.00, bezwzględnie unikać solarium, nosić kapelusz lub czapkę, która zakrywa kark i uszy (rondo lub daszek najlepiej min. 7,5 cm), stosować kremy ochronne z filtrem SPF, wybierać odzież zakrywającą ramiona, nosić okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV oraz regularnie badać raz do roku znamiona u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa, a w międzyczasie co miesiąc prowadzić samoobserwacje znamion na swojej skórze.
Jeśli zaobserwujemy na ciele jakąś niepokojącą zmianę (znamię) – asymetryczną, o poszarpanych brzegach, dużą, tj. o średnicy powyżej 6 mm, w kolorze czerwonym, czarnym, szarym lub białym, albo o niejednolitej barwie, ale też znamię, które zmienia się w krótkim czasie (swędzi, pęka, piecze, powiększa się) – powinniśmy szybko zgłosić się do lekarza dermatologa lub chirurga onkologa, którzy wykonają badanie dermoskopowe.
Ważna jest szybka reakcja, ponieważ czerniak szerzący się powierzchownie rozwija się często w ciągu sześciu miesięcy. Niestety, pacjenci nie zgłaszają się do lekarza, bo krąży wśród nich wiele mitów, m.in. ten, że lepiej nie wycinać nowotworu, bo może się rozsiać, zaznaczyła prof. Kamińska-Winciorek.
Prof. Rutkowski zwrócił z kolei uwagę, że rozwijający się rak skóry wygląda często jak niegojąca się ranka. - A jeżeli coś się nie goi przez trzy miesiące, to jest powód, żeby się skontaktować z lekarzem – powiedział.
Na czym polega diagnostyka dermoskopowa?
Prof. Kamińska-Winciorek podkreśliła, że diagnostyka dermoskopowa jest niezwykle prosta. - Całe badanie trwa 10 minut. Lekarz zawsze ogląda całe ciało – tłumaczyła. Jak dodała, planowane badanie dermoskopowe powinno być wykonane ok. 6-8 tygodni po ekspozycji słonecznej. Pozwala to zredukować liczbę niepotrzebnych wycięć.
Więcej szczegółów na temat czerniaka oraz XI Tygodnia Świadomości Czerniaka można znaleźć na stronie Akademii Czerniaka (www.akademiaczerniaka.pl) oraz jej profilu na Fb (https://www.facebook.com/znamieznamje).