Wszystko przez gluten? Cała prawda o celiakii

Spożywanie produktów zawierających gluten powoduje u chorych zanik kosmków jelitowych oraz poważne zaburzenia w obrębie jelit, dlatego podstawą leczenia celiakii jest odpowiednio zmodyfikowana dieta bezglutenowa.

Rodzaje i symptomy celiakii

Wyróżnia się trzy postacie choroby trzewnej: aktywną (klasyczną), niemą oraz późno ujawniającą się (ukrytą).

- W przebiegu celiakii aktywnej mamy do czynienia ze spadkiem łaknienia, zwiększeniem obwodu brzucha i wystąpieniem biegunek, niedożywienia, a nawet wyniszczenia organizmu chorego. Zaburzenia trawienia i absorpcji składników pokarmowych powodują niedobory witamin, białka i składników mineralnych. Jeśli klasyczna postać celiakii jest leczona nieprawidłowo lub wcale, przewlekłe niedożywienie organizmu przyczynia się do problemów emocjonalnych, opóźnienia dojrzewania i niedoboru wzrostu u dzieci i młodzieży, niedokrwistości niedobarwliwej, krzywicy, zanikowego nieżytu żołądka i zmian skórnych.

- Celiakia niema przebiega bezobjawowo, a zmiany zanikowe jelita można wykryć tylko w badaniach laboratoryjnych.

- Celiakia późno ujawniająca się to ciekawy przypadek – mimo iż u chorego nie występują zmiany w jelicie cienkim ani objawy kliniczne, schorzenie to istnieje i ujawnia się w konkretnych sytuacjach, takich jak stres, ciąża, operacje, większe niż dotychczas spożycie glutenu, zakażenie przewodu pokarmowego itp.

Jak diagnozuje się celiakię?

U dzieci choroba glutenowa jest zwykle rozpoznawana między drugim a czwartym rokiem życia, choć do postawienia diagnozy nierzadko dochodzi później. Schorzenie jest wykrywane także u osób dorosłych, przy czym w większości przypadków celiakia jest powikłaniem po wcześniej przebytych chorobach.

W diagnostyce choroby trzewnej pod uwagę bierze się następujące kryteria: obecność objawów klinicznych, wskazujących na celiakię; zanik kosmków jelitowych, wykryty za pomocą badania endoskopowego i mikroskopowej analizy wycinków ze ściany jelita; obecność przeciwciał przeciwgliadynowych, przeciwretikulinowych, przeciw endomysium lub niedawno wykrytych przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej; złagodzenie objawów klinicznych po zastosowaniu diety bezglutenowej oraz wykluczenie schorzeń o podobnym przebiegu.

Skuteczne leczenie choroby trzewnej

Najlepszą metodą walki z celiakią jest modyfikacja diety w celu wyeliminowania z niej produktów zawierających gluten, czyli pieczywa, płatków owsianych, kaszy owsianej, jęczmiennej i manny, makaronu, herbatników oraz ciast. Pacjenci mogą natomiast spożywać soję, kukurydzę, ryż, owoce, warzywa, mięso, nabiał, orzechy, przyprawy, miód oraz cukier – różnorodność dozwolonych produktów sprawia, że ułożenie wartościowego pod względem odżywczym jadłospisu jest możliwe nawet po całkowitej rezygnacji z glutenu.

Zastosowanie odpowiedniej diety sprawia, że kosmki jelitowe zaczynają się regenerować, a uciążliwe objawy kliniczne ustępują. U większości chorych zauważalna poprawa stanu zdrowia ma miejsce po około dwóch tygodniach. Zmiany w jelitach znikają po upływie około 6-8 tygodni prowadzenia diety bezglutenowej. Jeśli pacjentem jest dziecko, a proces chorobowy ma ostry przebieg, w pierwszym etapie leczenia niezbędne bywa wdrożenie diety bezmlecznej.

Nadwrażliwość na gluten, typowa dla celiakii, jest najbardziej nasilona u dzieci, ale konieczność stosowania diety bezglutenowej dotyczy chorych w każdym wieku.