Stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie funkcjonowania bibliotek w podmiotach leczniczych opublikowano we wtorek, 14 stycznia. Nie zaleca się w nim m.in. organizowania bibliotek, które funkcjonują jako wydzielony regał na korytarzach oddziału szpitalnego.

Reklama

Wskazano w nim, że usługi biblioteczne dla hospitalizowanych pacjentów mają długą historię, a dostarczanie książek i czytanie jako pomoc terapeutyczna ma swoje początki jeszcze w okresie średniowiecza. GIS podnosi, że pierwsze naukowe badania, w których wykazano, że książki i ich czytanie, dzięki pozytywnemu oddziaływaniu lektury na osoby chore, przyczyniły się do szybszego powrotu do zdrowia, przeprowadzono w Anglii pod koniec XIX wieku.

Badania psychologów wykazały, że czytając określone historie, przedstawiające pewne wzorce postępowania, można dziecku pomóc w wielu trudnych dla niego sytuacjach, np. w przezwyciężeniu lęków, rozumieniu własnych zachowań i uczuć. Należy również pamiętać, że dzieci przebywające dłużej w szpitalu realizują tam obowiązek szkolny.

Główny Inspektor Sanitarny wskazał, że w polskim prawodawstwie nie ma przepisów wprost określających zasady prowadzenia bibliotek w oddziałach podmiotów leczniczych i wymagań dla oddziałów wdrażających taką formę terapii.

GIS wskazuje jednocześnie, że kierownicy podmiotów leczniczych i inne osoby udzielające świadczeń zdrowotnych są obowiązane do podejmowania działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ponadto kierownicy podmiotów są zobowiązani do wdrożenia i zapewnienia funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych.

- Organizując usługi biblioteczne na terenie podmiotu leczniczego, należy pamiętać, iż tradycyjne wydawnictwa papierowe mogą stanowić zagrożenie, ponieważ celuloza, a także substancje białkowe zawarte w oprawach, stanowią idealne podłoże wzrostu dla różnych mikroorganizmów, co potwierdzono w różnych badaniach naukowych – wskazano w stanowisku GIS.

Zaznaczono w nim, że obecność patogenów w książkach budzi szczególne obawy w bibliotekach szpitalnych, ponieważ niektóre z drobnoustrojów na odpornych na środki dezynfekcyjne mogą być niebezpieczne dla pacjentów.

Reklama

Z przeglądów literatury o zanieczyszczeniu mikrobiologicznym papierowych książek wynika, że w często wypożyczanych książkach znajdowano ślady wirusa opryszczki, grzybów pleśniowych Aspergillus i gronkowców. W badaniach zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza, książek i powierzchni bibliotek szpitalnych obecność grzybów stwierdzono we wszystkich rodzajach próbek (książkach, powietrzu i powierzchniach), a bakterie stwierdzono głównie w książkach i na powierzchniach. Najbardziej rozpowszechnione były grzyby Penicillinum spp., Aspergillus spp. i bakterie z gatunku Staphylococcus spp.

W badaniu przeprowadzonym w jednym z niemieckich szpitali, w którym oceniono stopień skażenia drobnoustrojami Biblii w salach chorych i śpiewników w szpitalnej kaplicy, wykazano, że występują na nich głównie drobnoustroje niechorobotwórcze, często w niewielkiej ilości. W analizowanym okresie nie stwierdzono ani jednego przypadku inwazyjnego zakażenia wywołanego przez drobnoustroje obecne w badanych książkach. W pojedynczych przypadkach literatura podaje, że wymiana książek między pacjentami i brak procedur dezynfekcyjnych były przyczyną ogniska epidemicznego.

W opinii Głównego Inspektora Sanitarnego nie ma przesłanek do zakazywania funkcjonowania bibliotek w podmiotach leczniczych.

- Biorąc pod uwagę fakt, iż zakażenia wynikające z kontaktu z wirusami, grzybami i bakteriami mogą być trudne do leczenia oraz potencjalnie niebezpieczne u pacjentów z zaburzeniami odporności, zaś książki w oddziałach mogą stanowić potencjalne źródło zakażenia, każdy podmiot leczniczy, decydując się na organizację biblioteki w strukturach szpitala/oddziału, powinien rozważyć potencjalne ryzyka i korzyści wynikające z różnego rodzaju rozwiązań – wskazano w stanowisku.

W celu ograniczenia ryzyka zakażeń GIS przypomina, że w podmiocie leczniczym należy podjąć niezbędne środki ostrożności, które będą zapobiegały przenoszeniu się drobnoustrojów chorobotwórczych. W szczególności ograniczyć należy dostęp do ogólnodostępnej biblioteki pacjentom wymagającym izolacji (skolonizowanym lub zakażonym) i przebywającym w oddziałach zakaźnych /izolacyjnych, a także z głębokimi zaburzeniami odporności, wymagającym szczególnych warunków pobytu, tzn. pełnej izolacji ochronnej.

- W przypadku organizacji usług bibliotecznych na terenie szpitala preferowanym rozwiązaniem jest organizacja jednego działu bibliotecznego w wyodrębnionych, dostosowanych do liczby książek pomieszczeniach – informuje GIS.

Rekomenduje, aby pomieszczenia i szafy, w których są przechowywane papierowe materiały do czytania, spełniały warunki temperatury (18-22°C) i wilgotności (poniżej 55 proc.) Wskazane jest dostosowanie odpowiedniej wentylacji i cyrkulacji powietrza do kubatury pomieszczenia. Zaleca się też monitorowanie warunków w pomieszczeniach biblioteki celem wykrycia obecności grzybów, bakterii czy wirusów w powietrzu, na powierzchniach i na książkach, a w przypadku ich wykrycia podjęcie efektywnych działań dekontaminacyjnych. Sanepid podnosi, że pomieszczenia biblioteki powinny być poddawane okresowej dezynfekcji poprzez fumigację.

GIS wskazuje, że pacjenci wymagający izolacji oraz unieruchomieni powinni mieć możliwość korzystania z mobilnego serwisu docierającego do nich bezpośrednio z zamówionymi pozycjami. Zaleca się opracowanie instrukcji sposobu postępowania z książką (wypożyczanie, zwrot, dystrybucja). Zaleca się też opracowanie instrukcji higieny rąk dla osób korzystających z zasobów bibliotecznych, w tym: mycia rąk przed i po zakończeniu korzystania z książek czy zakazu ślinienia palców podczas przekładania stron książki.

W przypadku tradycyjnych książek papierowych i materiałów do czytania dla pacjentów w ogniskach zakażeń szpitalnych (skolonizowanych, zakażonych), pacjentów przebywających w oddziałach zakaźnych/izolacyjnych, w celu ograniczenia ryzyka zakażeń najwłaściwsze jest czasowe udostępnianie pacjentowi książek w formie, która ze względów epidemicznych uległaby zniszczeniu po wykorzystaniu (kserokopia).

Po zwrocie książki do biblioteki należy przeprowadzić proces dekontaminacji książki lub nie przekazywać jej innym pacjentom. GIS podaje, że w oddziałach dla pacjentów z głębokimi zaburzeniami odporności, wymagających szczególnych warunków pobytu, w szczególności pełnej izolacji ochronnej, książki przed przekazaniem powinny być poddawane wcześniejszej dekontaminacji.

Sanepid wskazuje, że książki dla małych dzieci powinny być wykonane z grubego papieru (laminowane) tak, aby była możliwość ich dekontaminacji za pomocą chusteczek nawilżanych preparatem dezynfekcyjnym. Proces dezynfekcji powinien być wykonany każdorazowo po zwróceniu książki.

GIS przypomina, że książki i inne papierowe materiały czytelnicze muszą być utrzymane w czystości – regularnie odkurzane mechanicznie a okładki przecierane chusteczkami ze środkiem dezynfekcyjnym. Materiały czytelnicze zwrócone do biblioteki powinny podlegać wizualnej ocenie. Uszkodzone oraz zniszczone należy wycofać. Zasoby biblioteczne z ograniczeniami, trudne do przeprowadzenia procesów dezynfekcji, powinny być eliminowane. Należy informować pacjentów o możliwości przynoszenia i korzystania z własnych książek. Zaleca się promowanie w szpitalach dostępu do książek na platformach elektronicznych (tablety, czytniki), które łatwiej poddać procesom dezynfekcji.

GIS wskazuje, że działania przeciwepidemiczne powinny być w szczególności skierowane na edukację w zakresie higieny rąk zarówno personelu medycznego, osób korzystających z książek, w szczególności pacjentów i ich rodziców/opiekunów, jak również osób odwiedzających.