Ukąszenie owada może być śmiertelne. Czym jest wstrząs anafilaktyczny?

Czym jest wstrząs anafilaktyczny?

Joanna Pietroń: To ciężka i bardzo szybko oraz gwałtownie rozwijająca się reakcja organizmu, najczęściej o podłożu alergicznym.

Brzmi groźnie…

I może być groźny. Wstrząs anafilaktyczny może bezpośrednio zagrażać życiu i jego cechą charakterystyczną jest to, że rozwija się wraz ze spadkiem ciśnienia.

Co to znaczy: „o podłoży alergicznym”?

Może być spowodowany przez podanie różnych leków, np. antybiotyków. Może do niego dojść nawet przy kontakcie z alergenami sierści konia. Niekiedy występuje po spożyciu pokarmów, które nas uczulają, tj. orzechy laskowe i ziemne, cytrusy, ryby, owoce morza, mięso. Reakcja organizmu może wówczas pojawić się bardzo szybko, ale może też rozwinąć dopiero po kilku godzinach – to tzw. reakcja opóźniona.
Kolejną niebezpieczną sytuacją, która może wyzwalać reakcję anafilaktyczną, są również ukąszenia owadów.

Pewnie dlatego właśnie teraz, wiosną i latem, tak dużo słyszymy o zapobieganiu wstrząsowi anafilaktycznemu...

Tak. I warto wiedzieć, czy jesteśmy uczuleni na jad owadów, ponieważ przy kontakcie z nimi reakcja może rozwijać się bardzo szybko i czasami doprowadzić do zgonu.

Co jeszcze może wywołać wstrząs anafilaktyczny?

Poza reakcjami alergicznymi istnieją również niealergiczne mechanizmy, które mogą doprowadzić do wstrząsu, np. podczas podania krwi.
Dodatkowe czynniki, które mogą sprzyjać wystąpieniu reakcji anafilaktycznej, to m.in. wysiłek fizyczny, zażycie niesterydowych leków przeciwzapalnych, zakażenie, wypicie alkoholu. Są
również mechanizmy wywołujące wstrząs anafilaktyczny, których nie potrafimy jeszcze zdiagnozować.
Jeśli chodzi o statystyki, to około 30 proc. przypadków anafilaksji wywołują leki, tyle samo pokarmy, niewiele mniej, bo 20 proc. - ukąszenia owadów. Pozostałe przypadki pozostają
niezdiagnozowane.

Jak rozwija się reakcja anafilaktyczna?

Najczęściej zajmuje skórę i tkankę podskórną – może objawiać się pokrzywką, obrzękiem oraz zaczerwienieniem skóry. Kolejnym układem, który może być zajęty przez reakcję anafilaksji, jest układ oddechowy – tu może dojść do obrzęku górnych dróg oddechowych, kaszlu, świstów, duszności, nieżytu nosa, chrypki.
Reakcja anafilaksji może również obejmować układ pokarmowy – pojawiają się wówczas nudności, wymioty, bóle brzucha czy biegunka. Do całości dołączają się objawy ogólnoustrojowe np. pod postacią obniżenia ciśnienia tętniczego, zawrotów głowy. Im bardziej objawy są nasilone, tym bardziej są niebezpieczne.
Szczególnie groźna jest sytuacja, kiedy nagła reakcja anafilaktyczna zajmuje dużo „części” organizmu, tzn. nie obejmuje tylko jednego układu, ale kilka.

Co robić, gdy podejrzewamy wstrząs anafilaktyczny?

Najważniejsze jest szybkie i prawidłowe leczenie. W pierwszej kolejności trzeba przerwać narażenie na czynnik, który doprowadził do reakcji anafilaksji, np. zatrzymać przyjmowanie leku czy usunąć ze skóry żądła owada. Należy również niezwłocznie wezwać specjalistyczną pomoc medyczną. Pierwszym i najważniejszym lekiem, który hamuje reakcję anafilaksji jest adrenalina, dlatego warto nosić przy sobie ampułkostrzykawkę z tą substancją.
Część reakcji anafilaktycznych przebiega w dwóch fazach. Dlatego warto zasięgnąć szybkiej porady lekarza, aby mieć pewność, że otrzymamy właściwe leczenie, jeżeli druga, opóźniona faza reakcji się pojawi.

Co radziłaby pani osobom, które mają za sobą wstrząs anafilaktyczny?

Powinny udać się na konsultację do alergologa, aby wykonać testy alergiczne, m.in. na najczęstsze alergeny, w tym pokarmowe. Otrzymają wówczas informację dotyczącą produktów, których nie mogą przyjmować, ponieważ kolejny kontakt z alergenem może skutkować podobną lub bardziej niebezpieczną reakcją anafilaksji. Ponadto warto omówić z lekarzem postępowanie na wypadek sytuacji, jeżeli jakieś odczyny alergiczne wystąpią. W wielu przypadkach możemy odkryć i stwierdzić, co wywołało reakcję anafilaksji. Wówczas można zacząć się odczulać na dany alergen – trwa to kilka lat, ale przynosi bardzo często zamierzone i dobre rezultaty.
Poza adrenaliną warto zaopatrzyć się w leki przeciwhistaminowe. Bywają pomocne w sytuacji, gdy reakcja alergiczna nie jest bardzo ciężka i nie przebiega gwałtownie. Natomiast w sytuacji, gdy reakcja jest bardzo gwałtowna, jedynym lekiem, który może nam uratować życie, jest adrenalina. Można ją zaaplikować sobie samodzielnie domięśniowo z jednorazowej ampułkostrzykawki jeszcze przed przyjazdem zespołu ratownictwa medycznego. W dalszym leczeniu podawane są leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy.

Czy Polacy często doświadczają wstrząsów anafilaktycznych?

Wśród Polaków częstotliwość występowania wstrząsu anafilaktycznego w ostatnich latach wzrosła nawet 8-krotnie. Musimy pamiętać, że ta reakcja jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia i życia.