W przeciwieństwie do wirusa SARS-CoV-2, który roznosi się poprzez maleńkie kropelki unoszące się w powietrzu – zwane aerozolami, małpia ospa rozprzestrzenia się w wyniku bliskiego kontaktu z płynami ustrojowymi, takimi jak ślina z kaszlu. Oznacza to, że osoba z małpią ospą zakazi znacznie mniej osób z najbliższego otoczenia, niż osoba z SARS-CoV-2. Oba wirusy mogą wywoływać objawy grypopodobne, ale małpia ospa wywołuje również powiększone węzły chłonne i charakterystyczne, wypełnione płynem zmiany na twarzy, dłoniach i stopach.
Ile trwa małpia ospa?
- Większość ludzi wraca do zdrowia po małpiej ospie w ciągu kilku tygodni bez leczenia – powiedział „Nature” Jay Hooper, wirusolog z US Army Medical Research Institute of Infectious Diseases. Dodał, że naukowcy są zaniepokojeni i zastanawia ich rozprzestrzenianie się wirusa poza Afryką, ale nie ma powodu do paniki.
- Naukowcy są zaniepokojeni, ponieważ każde nowe zachowanie wirusowe jest niepokojące - ale nie są oni w panice – zaznaczył Hooper. Przypomniał też, że na powstrzymanie rozprzestrzeniania się małpiej ospy, lekarze są przygotowani – istnieją bowiem leki i szczepionki.
Naukowcy przyglądają się małpiej ospie od czasu zakończenia kampanii zwalczania ospy prawdziwej, która zakończyła się w latach 70. XX wieku.
Czy małpia ospa jest dużym zagrożeniem?
- Kiedy ospa przestała być zagrożeniem dzięki ogólnoświatowym szczepionkom – co również powstrzymywało ospę małpią, urzędnicy ds. zdrowia publicznego przestali zalecać szczepienie na ospę. Z każdym rokiem, który minął od wytępienia ospy, populacja z osłabioną odpornością lub brakiem odporności na te wirusy rosła – powiedziała Andrea McCollum, epidemiolog z Centers for Disease Control and Prevention w USA (CDC).
Od tego czasu doszło do kilku epidemii. Demokratyczna Republika Konga zmaga się z małpią ospą od dziesięcioleci. W 2017 r. po prawie 40 latach przerwy, Nigeria zgłosiła 200 potwierdzonych przypadków choroby i 200 podejrzeń. Również Stany Zjednoczone zgłosiły wybuch epidemii w 2003 r., kiedy to transport gryzoni z Ghany rozprzestrzenił wirusa na pieski preriowe w Illinois i zainfekował ponad 70 osób.
Skąd nazwa: małpia ospa?
Choroba nazywana jest małpią ospą, ponieważ wywołującego ją wirusa naukowcy po raz pierwszy wykryli u małp laboratoryjnych w 1958 roku. Uważa się, że wirus przenosi się z dzikich zwierząt, takich jak gryzonie, na ludzi lub od zakażonych ludzi. Średnio rocznie w Afryce występuje kilka tysięcy zachorowań, zazwyczaj w zachodniej i środkowej części kontynentu. Ale przypadki poza Afryką ograniczały się do kilku przypadków związanych z podróżami do Afryki lub importem zakażonych zwierząt.
Liczba przypadków wykrytych poza Afryką (która z pewnością wzrośnie) – w samym tylko ostatnim tygodniu – przekroczyła już liczbę wykrytych poza kontynentem od 1970 r., kiedy wirus został po raz pierwszy zidentyfikowany jako wywołujący chorobę u ludzi. To szybkie rozprzestrzenianie się powoduje, że naukowcy są w stanie najwyższej gotowości.
19 maja naukowcy z Portugalii przesłali pierwszy szkic genomu wirusa małpiej ospy, który został tam wykryty, ale Gustavo Palacios, wirusolog z Icahn School of Medicine w Mount Sinai w Nowym Jorku, podkreśla, że to wciąż bardzo wczesna wersja – i należy wykonać więcej pracy przed wyciągnięciem ostatecznych wniosków.
Na podstawie wstępnych danych genetycznych naukowcy twierdzą, że wykryty ostatnio wirus małpiej ospy jest spokrewniony ze szczepem wirusa występującym głównie w Afryce Zachodniej. Ten szczep powoduje łagodniejszą chorobę i ma niższą śmiertelność — około 1 proc. w biednych populacjach wiejskich — w porównaniu z odmianą, która krąży w środkowej Afryce. Ale dokładnie, jak bardzo szczep powodujący obecne epidemie różni się od tego w Afryce Zachodniej – i czy wirusy pojawiające się w różnych krajach są ze sobą powiązane – pozostaje nieznane.
Jak przenosi się małpia ospa?
- Odpowiedzi na te pytania mogą pomóc w ustaleniu, czy nagły wzrost liczby przypadków wynika z mutacji, która umożliwia wirusowi małpiej ospy przenoszenie się z większą łatwością niż w przeszłości, i czy każda z epidemii ma jedno pochodzenie - powiedziała Raina MacIntyre, epidemiolożka chorób zakaźnych na Uniwersytecie Nowej Południowej Walii w Sydney w Australii.
W przeciwieństwie do SARS-CoV-2, szybko ewoluującego wirusa RNA, którego warianty regularnie wymykają się odporności ze szczepionek i wcześniejszej infekcji – wirus ospy małpiej jest stosunkowo dużym wirusem DNA. - Wirusy DNA są lepsze w wykrywaniu i naprawianiu mutacji niż wirusy RNA, co oznacza, że jest mało prawdopodobne, aby wirus małpiej ospy nagle zmutował i stał się biegły w przenoszeniu przez człowieka - powiedziała MacIntyre.
Naukowcy podkreślają, że przewagą w kontrolowaniu wirusa wywołującego małpią ospę nad wirusem SARS-CoV-2, są charakterystyczne objawy - wypełnione płynem zmiany na twarzy, dłoniach i stopach. Nie ma tu mowy o bezobjawowym przejściu choroby – jak w przypadku COVID-19.
Prowadzone właśnie dochodzenie epidemiologiczne polega na rygorystycznym śledzeniu kontaktów osób, u których wykryto małpią ospę. Dane dotyczące nowych przypadków wskazują bowiem, że w przeważającej części chorują mężczyźni w wieku 20-50 lat, z których wielu to geje, osoby biseksualne i uprawiające seks z mężczyznami (GBMSM).
Małpia ospa przenoszona drogą płciową?
- Chociaż nie wiadomo, czy małpia ospa jest przenoszona drogą płciową, aktywność seksualna z pewnością stanowi bliski kontakt – powiedziała Anne Rimoin, epidemiolożka z University of California w Los Angeles, która od ponad dziesięciu lat bada małpią ospę w Demokratycznej Republice Konga.
Według Rainy MacIntyre najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem nieoczekiwanego wzorca transmisji jest to, że wirus został przypadkowo wprowadzony do społeczności GBMSM i nadal tam krąży.
Epidemiolodzy przewidują, że możliwą reakcją ze strony rządów krajów, w których odnotowano przypadki małpiej ospy, będzie tzw. szczepienie pierścieniowe. Polega ono na zaszczepieniu tylko osób z najbliższego otoczenia osoby zakażonej. Pozwoli to zapanować nad rozprzestrzenianiem się choroby.
- Na podstawie danych, które do tej pory widziałam, nie będzie potrzeby wprowadzania strategii ograniczania innej niż szczepienie pierścieniowe. Nawet na obszarach, w których małpia ospa występuje każdego dnia, jest to nadal stosunkowo rzadka infekcja – powiedziała Andrea McCollum.