Reforma, która niczego nie zmieniła. NIK krytycznie ocenia zmiany w służbie zdrowia

Sieć szpitali miała wyprowadzić je ze spirali długów i zmniejszyć kolejki, w których tkwią pacjenci. Nie zmieniła niczego.

NIK w swojej analizie - której treść poznał DGP - wytyka błędy wprowadzonej niemal dwa lata temu przez rząd reformy w ochronie zdrowia. Mimo jej założeń w izbach przyjęć nie zmniejszyła się liczba pacjentów. Nie poprawiły się też dostępność do leczenia szpitalnego ani opieka specjalistów po ukończonej hospitalizacji. Za to pogorszyła się sytuacja finansowa placówek. Remedium na ich zadłużenie miała być budowa sieci, czyli systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej. Dzięki temu, że kwalifikowane placówki spełniały konkretne wymogi, otrzymały gwarancję finansowania na cztery lata oraz możliwość elastycznego zarządzania budżetem. Rezultaty są jednak – zdaniem NIK – mierne, a zadłużenie szpitali bije kolejne rekordy. W IV kw. 2018 r. wynosiło 12,84 mld zł. To o ponad miliard więcej niż rok wcześniej (w analogicznym okresie 2017 r. było to 11,75 mld zł) i ponad półtora miliarda więcej niż w 2016 r. (11,24 mld zł). Z kontroli wynika, że aby wyjść z zaklętego kręgu, oprócz zwiększenia finansowania powinno się również powiązać ofertę leczniczą z potrzebami zdrowotnymi danego regionu.

Zdaniem resortu zdrowia nie należy łączyć kłopotów finansowych szpitali z wprowadzeniem sieci. To podwyżki dla personelu medycznego oraz coraz wyższe opłaty za media są – w opinii MZ – odpowiedzialne za wyniki placówek. Eksperci uważają, że zamysł wprowadzenia sieci nie był zły. Diabeł jednak tkwi w szczegółach - w trakcie prac nad ustawą wprowadzono tak wiele zmian, że ostatecznie w sieci znalazły się niemal wszystkie szpitale - zaraz po wejściu w życie reformy było to 95 proc. dostępnych łóżek. A w takiej sytuacji zracjonalizowanie liczby podmiotów nie może się udać.

Sytuacja w psychiatrii jest dramatyczna. "Izba przyjęć nie może być całodobową poradnią" [ROZMOWA]

Zobacz również

Dzięki sieci osiągnięto jednak pewien cel – o którym nie ma jednak mowy w uzasadnieniu do ustawy – uniknięto konkursów o pieniądze z NFZ. Mogły one doprowadzić do tego, że część placówek straciłaby kontrakty. Reforma po prostu utrzymała status quo: nie jest ani lepiej, ani gorzej.

Reklama

Miała być wielka reforma. Jest po staremu

Zbudowana sieć szpitali nie zaszkodziła, ale też nikomu nie pomogła. NIK przeanalizowała sens zmian i je skrytykowała

Zgodnie z założeniami sieć miała m.in. zapewnić chorym kompleksową i skoordynowaną opiekę na każdym etapie leczenia. Chodziło o to, żeby pacjent po opuszczeniu placówki miał dalszą opiekę w poradni przy szpitalu, w którym leżał. Miał też szybko i sprawnie otrzymać rehabilitację (głównym kryterium przy tym jest stan zdrowia pacjenta, a nie sytuacja finansowa szpitala).

System działa od 1 października 2017 r. Ocena skutków zazwyczaj zależy od doświadczenia danego szpitala. NIK sprawdziła bardzo szczegółowo, jak to wygląda w 29 placówkach (w sześciu województwach – lubuskim, dolnośląskim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim i śląskim). Wniosek jest jasny: może nic nie popsuto, ale też nie rozwiązano żadnego z problemów służby zdrowia. Kondycja finansowa szpitali się nie poprawiła, sieć nie pomogła też chorym. A to były główne powody wprowadzonych zmian.

NIK przeanalizowała los ponad 2 tys. pacjentów. Spośród nich niemal połowie zlecono leczenie poszpitalne. 66 proc. z tej grupy pozostawało pod opieką tej samej placówki, w której byli hospitalizowani. Około 42 proc. pacjentów, którym to zalecono, uzyskało porady specjalistów w poradniach przyszpitalnych. Nieco ponad połowa osób skierowanych na rehabilitację otrzymała taką pomoc. Kontrolerzy przyznają, że głównym powodem nie był brak miejsc, lecz to, że chorzy się nie zgłosili. Jednym z powodów mogło być również to, że do sieci weszły placówki, które nie miały poradni we wszystkich zakresach leczenia dostępnego w szpitalu.

Reklama

Kolejnym atutem sieci miało być zmniejszenie kolejek na oddziałach ratunkowych przez wprowadzenie obowiązku nocnej i świątecznej pomocy w szpitalach. Z przeprowadzonej kontroli wynika, że rozwiązanie nie wpłynęło na zmniejszenie liczby najlżej chorych pacjentów na izbie przyjęć (choć pod tym względem sytuacja jest zróżnicowana w zależności od szpitala).

Zdaniem NIK grzechem pierworodnym reformy było nieuwzględnienie zapotrzebowania zdrowotnego w regionach i możliwości konkretnego szpitala. Nie kierowano się sytuacją demograficzną i epidemiologiczną na obszarze funkcjonowania placówki ani stopniem dostosowania jej infrastruktury do obowiązujących przepisów. Liczyło się tylko to, że spełniał konkretne warunki – chodziło m.in. o obowiązek posiadania np. izby przyjęć czy wskazanych ustawowo oddziałów. W efekcie w sieci na początku znalazło się 95 proc. dostępnych łóżek. Ostatecznie przyjęta filozofia, w której nie dostosowano wydatków do potrzeb, nie doprowadziła do racjonalizacji finansowania – a to było również celem reformy.

Sieć miała odciążyć szpitale, dając im gwarancję finansowania na cztery lata. Nowy system (ryczałtowy) miał umożliwić elastyczniejsze gospodarowanie pieniędzmi i pozwolić na stopniowe wychodzenie z długów. Tymczasem zadłużenie bije rekordy. Również w kontrolowanych przez NIK placówkach sytuacja się pogorszyła. System polega na tym, że wysokość finansowania jest uzależniona od wydatków w poprzednim okresie rozliczeniowym. Nie wszystkim wyszło to na dobre: w Szpitalu Międzyrzeckim Sp. z o.o. z powodu niewykonania na samym początku całego kontraktu placówka otrzymała na początku 2018 r. o 3 mln zł mniej. Utraconej kwoty ryczałtu nie udało się odzyskać.

Część szpitali chwali sieć. To te, którym udało się wykorzystać sprawnie budżet i te, które w przeszłości całkiem dobrze dawały sobie radę. Zdaniem Marka Wójcika, pełnomocnika ds. legislacyjnych Związku Miast Polskich, sieć szpitalna wzmacnia silnych i nie pomaga w oddłużaniu. Potwierdzają to statystyki wskazujące, że jakość leczenia rośnie tylko w największych ośrodkach.

NIK wskazuje, że samo wprowadzenie zmiany bez zwiększenia środków nie mogło przynieść rezultatów. W pierwszych trzech kwartałach 2018 r. przychody kontrolowanych szpitali były wyższe niż w analogicznym okresie 2017 r. o prawie 13 proc., ale koszty wzrosły o ponad 17 proc., tymczasem NFZ kompleksowo podniósł wysokość świadczeń w całym badanym okresie tylko raz, w 2017 r. – o 4 proc.

Podczas konferencji DGP poświęconej m.in. sieci Paweł Orłowski, były członek zarządu woj. pomorskiego, podkreślał, że sam pomysł nie był zły, jednak jego praktyczne wykonanie odbiega od założeń. Dopisywano poprawki do poprawek i ostatecznie niemal wszystkie szpitale weszły do sieci. – Planowano zracjonalizowanie liczby podmiotów na rynku, a tak się nie dzieje – mówił Orłowski.

Jak wynika z komentarza przedstawionego przez resort zdrowia, to nie sieć pogorszyła sytuację finansową szpitali, lecz zwiększone koszty działalności – chodzi o podwyżki płac personelu medycznego (co regulowała z jednej strony ustawa o minimalnym wynagrodzeniu, z drugiej porozumienie z lekarzami) oraz coraz droższe media.