Ważną rolę w tym procesie odgrywa również niedobór substancji chroniących układ moczowy przed krystalizacją - hamujących ją lub jej przeciwdziałających. Kryształy mogą być wydalane z moczem lub mogą się łączyć w większe formacje - kamienie. Kiedy kamień urasta do takich rozmiarów, że zatyka prawidłowy odpływ moczu, pojawia się ostry ból zwany kolką nerkową.

Kamienie w przeważającej liczbie przypadków (75 proc.) powstają z soli wapnia. Ich budulcem może być również kwas moczowy. Obu tym rodzajom kamicy - zarówno wapniowej, jak i moczanowej - sprzyja dieta bogatobiałkowa.

Wpływ pożywienia zawierającego duże ilości białka na powstawanie kamicy jest wieloraki. Białko zwierzęce zawiera puryny, których końcowym produktem w procesie przemiany materii jest kwas moczowy (szczególnie dużo puryn znajduje się w wyciągach z kości i mięsa, podrobach, dziczyźnie, baraninie, sardynkach, śledziach i szprotach). Dlatego też wydalanie kwasu moczowego z moczem zwiększa się wraz ze wzrostem zawartości w diecie pokarmów bogatych w puryny. Kiedy stężenie tego kwasu w moczu staje się zbyt duże, powstają korzystne warunki do wytrącania się kamieni moczanowych.

Białko działa też w inny sposób. Zaobserwowano, że dieta wysokobiałkowa przyczynia się do zwiększonego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego. To może skutkować nadmierną obecnością wapnia w moczu, który z kolei może się stać budulcem kamieni wapniowych. Co więcej dieta wysokobiałkowa powoduje zmniejszone wydalanie z moczem cytrynianów, które są substancjami przeciwdziałającymi krystalizacji.

Ograniczenie spożycia białka do 0,8–1,0 g na kilogram masy ciała dziennie jest ważnym zaleceniem dietetycznym w kamicy nerkowej (dla osoby o masie ciała 75 kg to 60-80 g na dobę). Rezultatem zredukowania ilości białka w diecie jest zarówno zmniejszenie wydalania wapnia, jak i wzrost stężenia cytrynianów w moczu. Dodatkowo przyczynia się to do spadku wydalania kwasu moczowego oraz ograniczenia stopienia zakwaszenia moczu.

O niekorzystnym wpływie spożywania nadmiernych ilości białka na nerki powinny pamiętać osoby odchudzające się za pomocą diet wysokobiałkowych (m.in. Dukana), a także sportowcy.

Jedną z najczęściej stosowanych przez nich diet jest właśnie dieta wysokobiałkowa (do 2 g na kilogram masy ciała, czyli dla osoby o wadze 75 kg - do 150 gramów białka na dobę). Jest ona popularna wśród osób zajmujących się sportami siłowymi oraz kulturystyką, ponieważ dostarczanie organizmowi dużych ilości białka pomaga budować tkankę mięśniową.

W ich wypadku obok spożywania nadmiernych ilości białka może zachodzić jeszcze jeden czynnik ryzyka kamicy nerkowej - niedostateczne nawodnienie organizmu. Osoby, które intensywnie uprawiają sport, są szczególnie narażone na odwodnienie organizmu, ponieważ dochodzi u nich do wydzielania znacznych ilości wody z potem i oddechem. Jeśli zapominają o uzupełnianiu strat wody, powodują, że ich organizm jest niedostatecznie nawodniony, a tym samym ich mocz jest nieodpowiednio rozcieńczony, co sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych.

Nie tylko sportowcy i osoby, które często odwiedzają siłownię, powinny pamiętać o tym, że najlepszym sposobem profilaktyki kamicy nerkowej jest dostarczanie organizmowi odpowiednich ilości płynów. Należy spożywać ich 3-3,5 litra płynów dziennie. Szczególnie zalecana jest woda – źródlana, gotowana, nisko zmineralizowana. Tę ilość płynów należy zwiększać przy wysiłku fizycznym i w upale.

Dr n. med. Ryszard Hanecki