Dlaczego widzimy twarze? Jak się nazywa widzenie twarzy w przypadkowych przedmiotach? To właśnie pareidolia. Nasz mózg może zobaczyć twarze lub inne obrazy w najmniej spodziewanych miejscach. Czy pareidolia powinna niepokoić?
Pareidolia – co to jest?
Pareidolia to psychologiczny fenomen polegający na nadawaniu znaczenia lub rozpoznawaniu wzorców w przypadkowych lub chaotycznych bodźcach sensorycznych. W praktyce oznacza tendencję do widzenia znanych kształtów, wzorców lub nawet twarzy w niekonkretnych obiektach, chmurach, plamach i innych nieregularnych strukturach.
Zjawisku towarzyszy poczucie nierzeczywistego charakteru owych spostrzeżeń (co odróżnia je od iluzji) i przeważnie pojawia się ono przy pełnej świadomości. Pareidolię uważa się powszechnie za szczególny przypadek apofenii, czyli "doświadczenia odnajdywania ukrytych sensów w przypadkowych oraz nieznaczących zjawiskach, faktach bądź zdarzeniach".
W przypadku pareidolii często wystarczą zaledwie dwa elementy – jeden imitujący oczy, a drugi usta – by wiele osób dostrzegło w tym twarz, która – na dodatek – wyraża pewne emocje. Pareidolia sama w sobie nie jest nowa, ale zrozumienie jej neurologicznych podstaw już tak. Udało się tego dokonać neurologom behawioralnym z Australii.
Dlaczego widzimy twarze?
Na to pytanie odpowiedzieli neurolodzy behawioralni z Australii – Colin Palmer i Colin Clifford. Okazuje się, że ludzki mózg jest nastawiony na wyłapywanie twarzy i odczytywanie emocji z nich płynących. Jak najszybciej próbuje rozpoznać twarz, a następnie sprawdza, czy jest znajoma i czy ma jakiś przekaz (złość, sympatię, uśmiech).
Pareidolia jest - zdaniem badaczy - złożonym procesem, który wykracza poza efekt poznawczy czy pamięciowy. To według nich element systemu przetwarzania informacji z użyciem mechanizmów sensorycznych wyższych funkcji mózgu.
Ewolucyjne znaczenie pareidolii
Zdolność dostrzegania twarzy i odczytywania z nich emocji to cenna umiejętność dająca przewagę z punktu widzenia ewolucyjnego. Jest ważna dla życia społecznego i bezpieczeństwa, ponieważ pozwala uchronić nas przed bezpieczeństwem. Jak tłumaczą badacze, z perspektywy ewolucji lepiej jest zauważyć dodatkową ”twarz” niż nie zauważyć realnej, która może stanowić niebezpieczeństwo.
Pareidolia wynika więc z naturalnej tendencji mózgu do wyszukiwania znaczenia i rozpoznawania wzorców w otaczającym nas świecie.