Podstępne alergie krzyżowe. Które uczulenia mogą się przecinać?

Wiosna i lato to najbardziej uciążliwe okresy roku dla osób uczulonych na pyłki. Zwykle do połowy lipca w powietrzu utrzymuje się wysokie stężenie pyłków traw, do końca sierpnia intensywnie pyli też silnie uczulająca bylica. We wrześniu z kolei alergicy powinni uważać na pyłki ambrozji, które w ostatnich latach coraz częściej pojawiają się w naszym kraju, przenoszone przez wiatr nawet tysiące kilometrów z krajów południowej Europy.

Najczęstsze alergie krzyżowe

Ale pyłki to nie wszystko! Właśnie latem silniej mogą się ujawnić alergie krzyżowe. U osób uczulonych na pyłki może pojawić się silna reakcja alergiczna na niektóre pokarmy (owoce, warzywa, owoce morza), które o tej porze roku są bardziej dostępne.

- Ponieważ istnieją różne zespoły oparte o alergię krzyżową, czyli reakcję organizmu człowieka na wspólną składową cząsteczkę, ich nasilenie zależy od napotkanych alergenów. W zespołach pyłkowo-pokarmowych będzie ono największe latem, zwłaszcza po zjedzeniu w pogodny dzień „zakazanego” (zawierającego uczulającą cząsteczkę) owocu - tłumaczy prof. Krzysztof Buczyłko, kierownik łódzkiego Centrum Alergologii.

Najczęściej uczulającymi wziewnymi w Polsce są pyłki brzozy, bylicy i traw oraz roztocze kurzu domowego. Jakie alergie krzyżowe mogą się z nimi wiązać?

- Niebezpieczeństwo polega na tym, że reakcję alergiczną może wywołać nawet niewielka ilość alergenu. Nawet jeśli jesteśmy świadomi, czego mamy unikać, musimy zachować szczególną uwagę na dania podawane w restauracjach. Może się zdarzyć, że w restauracji ktoś niedokładnie umył patelnię i odrobina owoców morza, na które jesteśmy uczuleni dostała się do naszej potrawy. Niestety to wystarczy by wywołać reakcję alergiczną - ostrzega prof. Buczyłko.

Ambrozja, której ataku pyłków możemy spodziewać się we wrześniu też ma swoje alergeny krzyżowe. Uczuleni na nią mogą reagować na rumianek i bylicę.

Zapobiegać - czyli leczyć!

Podstawowa zasada w przypadku zapobiegania reakcjom alergicznym jest prosta – unikaj tego, co cię uczula. Niestety skutecznie można ją zastosować do bardzo niewielu alergenów. Kontaktu z wszędobylskimi pyłkami roślin w okresie ich kwitnienia praktycznie nie sposób uniknąć. Także w przypadku pokarmów, które kupujemy nie zawsze możemy w stu procentach stwierdzić, że nie zawierają składnika, który nas uczula. Osoba uczulona na pyłki brzozy może też reagować alergicznie na pyłki olszy, leszczyny, dębu, grabu, buku, ale również na orzechy laskowe, które są powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym. Pasta z orzechów laskowych jest bardzo powszechnym dodatkiem do produkcji czekolad, past orzechowych, kremów, lukrów, karmelu, jogurtów, czy lodów. Tłuszcz z orzechów stosuje się także w wyrobach kosmetycznych (np. mydłach).

Dlatego alergolodzy radzą: najlepszym sposobem na pozbycie się alergii jest odczulanie. Dlaczego? Bo stosując immunoterapię alergenową walczymy z przyczyną, a nie tylko objawami uczulenia.

W przypadku wszystkich wymienionych wyżej alergie krzyżowych, także w Polsce można już stosować odczulanie podjęzykowe, za pomocą szczepionki podawanej w kroplach, a w przypadku pyłków traw – najwygodniejszą i najnowocześniejszą obecnie metodę na świecie - szczepionkę w tabletkach.

– Bezpieczna metoda podjęzykowa sprawdza się w odczulaniu alergii krzyżowych bardzo dobrze. Podczas odczulania na pyłek brzozy maleje jednoczesna alergia krzyżowa na jabłko czy inne owoce, oczywiście wtedy, gdy w szczepionce znajdował się ów krzyżowy składnik – mówi prof. Buczyłko.

Proces odczulania trwa zwykle trzy do pięciu lat i można go stosować już u dzieci od piątego roku życia. Metoda podjęzykowa jest świetnym rozwiązaniem szczególnie w przypadku dzieci. Dlatego, że jest równie skuteczna co zastrzyki, ale bezpieczniejsza, nie naraża pacjenta na ryzyko wstrząsu anafilaktycznego. Nie bez znaczenia jest też wygoda w jej stosowaniu. Pacjent może ją sobie aplikować samodzielnie w domu, bez konieczności udawania się do specjalisty w celu wykonania zastrzyku (co jest szczególnie traumatyczne w przypadku dzieci).

Problem o dużej skali

Z danych Polskiego Towarzystwa Alergologicznego wynika, że w naszym kraju około 30 proc. pacjentów uczulonych na pyłki roślin reaguje krzyżowo z pokarmami, a w przypadku pacjentów uczulonych na pyłki brzozy odsetek ten jest szczególnie wysoki i sięga 80 proc.

Reakcje krzyżowe związane z pokarmami nie wywołują tak silnych objawów, jak może to mieć miejsce w przypadku alergii stricte na pokarmy. W przypadku np. jabłka są to zwykle objawy w jamie ustnej – świąd, obrzęk, uczucie pieczenia. Nie powinno się ich jednak lekceważyć, dlatego warto poradzić się alergologa i dowiedzieć się jakich pokarmów musimy unikać, po czym możemy spodziewać się reakcji.

Dr Teresa Małaczyńska dodaje, że w ostatnich latach specjaliści mają do dyspozycji coraz dokładniejsze metody diagnostyki alergii krzyżowych. Mogą dzięki nim coraz dokładniej określić na jakie panalergeny (cząsteczki wspólne występujące w dwóch różnych źródłach alergii jednocześnie) nam zagrażają.

Odczulanie – jak to działa?

Odczulanie, czyli immunoterapia alergenowa jest obecnie najskuteczniejszą metodą walki z alergią. To jedyny przyczynowy sposób leczenia alergii dostępny we współczesnej medycynie.

Odczulanie metodą podjęzykową, jest nowoczesną metodą immunoterapii, której skuteczność i bezpieczeństwo zostały potwierdzone klinicznie. Stosowane jest u dorosłych i dzieci od 5-go roku życia.

Alergen w postaci kropli lub tabletek podaje się na błonę śluzową pod językiem. Tego typu odczulanie pacjent może prowadzić w domu, poza gabinetem lekarskim. Rano, na czczo dawkę kropli lub tabletkę nanosi się na błonę śluzową pod językiem. Szczepionkę należy przetrzymać w tym miejscu przez 2 minuty i następnie połknąć.

Krople nanosi się pod język przy użyciu specjalnego dozownika, który umożliwia łatwe i precyzyjne odmierzenie dawki szczepionki. Szczepionkę należy przechowywać w lodówce w temperaturze 2-8°C.

Tabletki to dziś najnowocześniejsza forma odczulania, dostępna tylko w przypadku uczulenia na pyłek traw. Wkłada się je bezpośrednio pod język. Ponieważ nie trzeba ich przechowywać w lodówce, są idealnym rozwiązaniem dla osób, które często podróżują.

Immunoterapia podjęzykowa składa się z dwóch etapów

1. Leczenia wstępnego, czyli przyjmowania codziennie coraz większych dawek alergenu aż do osiągnięcia dawki maksymalnej, odpowiedniej dla danego pacjenta. Ten etap trwa kilka dni: zwykle 9 -11 dla kropli i 3 dla tabletek. Pierwsza dawka kropli lub pierwsza tabletka powinna być przyjęta w gabinecie alergologa.

2. Leczenia podtrzymującego, czyli regularnego przyjmowania, zwykle codziennie, ustalonej dawki maksymalnej.

W przypadku alergenów całorocznych (np. roztocza) leczenie musi być kontynuowane przez cały rok. W przypadku alergii sezonowej (na pyłek traw, drzew, chwastów) odczulanie podjęzykowe, może być prowadzone okołosezonowo, kilka miesięcy w roku, przed i w trakcie sezonu pylenia. Aby odczulanie było skuteczne musi trwać minimum 3 lata (odczulanie całoroczne np. na roztocze) lub 3 kolejne sezony (odczulanie okołosezonowe np. na pyłek traw).