Bohater, błazen, kozioł ofiarny, niewidzialne dziecko - role dzieci alkoholików

Role DDA to określenie używane w kontekście psychologicznym do opisania charakterystycznych ról, jakie dorosłe dzieci alkoholików często przejmują w rodzinie z problemem alkoholowym. Te role, takie jak bohater, błazen, kozioł ofiarny i niewidzialne dziecko, mogą wynikać z konieczności adaptacji do trudnej sytuacji rodzinnej.

Role DDA – z różnych powodów

DDA często wchodzą w rolę, by móc poradzić sobie ze stresem i trudnościami związanymi z problemem alkoholowym w rodzinie. Przejęcie określonej roli może być sposobem na zminimalizowanie napięcia i konfliktów w rodzinie, a także na zaspokojenie potrzeb emocjonalnych.

Ponadto przejmowanie konkretnych ról może być również wynikiem próby zrozumienia i kontrolowania sytuacji rodzinnej. DDA mogą starać się zrekompensować braki i niedostatki wynikające z problemu alkoholowego poprzez przejęcie odpowiedzialności za pewne obszary życia rodzinnego.

Wreszcie, role DDA mogą być formą ochrony własnego ego i poczucia tożsamości. Przejęcie określonej roli może pomóc dorosłym dzieciom alkoholików w utrzymaniu poczucia własnej wartości i znalezieniu swojego miejsca w trudnej sytuacji rodzinnej.

Jak przyjmowanie ról wpływa na dorosłych dzieci alkoholików?

Przejmowanie konkretnych ról przez dorosłe dzieci alkoholików może być zarówno adaptacyjne, jak i destrukcyjne. Ważne jest, aby zrozumieć te role w kontekście trudności rodzinnych i szukać wsparcia psychologicznego w celu radzenia sobie z konsekwencjami dorastania w rodzinie z problemem alkoholowym

Role DDA

• Bohater. W tę rolę najczęściej wchodzi najstarsze dziecko, które czuje się odpowiedzialne za rodzeństwo, a nawet rodziców. Często stara się utrzymać pozory normalności i odpowiedzialności. Może to oznaczać przejmowanie na siebie dodatkowych obowiązków domowych lub opiekę nad rodzeństwem, aby zrekompensować braki wynikające z problemu alkoholowego w rodzinie. Na przykład gotuje obiady w zastępstwie mamy, która jest zmęczona życiem z mężem-alkoholikiem. Zwykle bierze w obronę trzeźwego rodzica i trzeźwemu rodzicowi udowadnia, że da radę we wszystkich aspektach życia. Choć jest dzieckiem, zgrywa dorosłego. Poza tym nie sprawia żadnych kłopotów wychowawczych, dobrze się uczy.
• Błazen/maskotka. Często używa humoru i żartów jako mechanizmu obronnego wobec trudności i stresu związanych z problemem alkoholowym w rodzinie. Może to być sposób na odreagowanie napięcia, ale także maskowanie własnych emocji i problemów. Dba, by w domu nie było smutno, lecz… normalnie. Podobnie jak dziecko bohater bardziej troszczy się o innych niż o siebie.
• Kozioł ofiarny. To najczęściej najmłodsze dziecko w rodzinie. Łatwo staje się obiektem krytyki, winy i odpowiedzialności za problemy alkoholowe w rodzinie („Gdybyś się lepiej uczył, nie mielibyśmy tyle problemów i nie musielibyśmy pić”). Często jest poniżane przez rodziców. Może to prowadzić do poczucia winy i niskiej samooceny, pomimo braku rzeczywistej odpowiedzialności za problem. Poczucie winy może skutkować tym, że zacznie rzeczywiście sprawiać problemy: „Skoro to wszystko przeze mnie, to patrzcie – macie rację!”.
• Niewidzialne dziecko/zapomniane dziecko. Stara się unikać konfliktów i przyciągania uwagi, stając się cichym i niewidocznym członkiem rodziny („Nigdy niczego nie chce”, „Świetnie się uczy, dobrze zachowuje w szkole”). Może to prowadzić do poczucia osamotnienia, braku wsparcia emocjonalnego i trudności w wyrażaniu własnych potrzeb i emocji. W dorosłości często izoluje się od ludzi, ma duży deficyt umiejętności społecznych.

Jak wyjść z roli DDA?

Pierwszym krokiem jest zyskanie świadomości tego, co się z nami dzieje (że zachowujemy się w określony sposób, co wynika z roli DDA) i zrozumienie, że przejęcie konkretnej roli DDA było reakcją na trudną sytuację rodzinna związana z problemem alkoholowym. Dzięki temu można rozpocząć proces wyjścia z tej roli. Pomocna jest tu terapia indywidualna lub grupowa, jak również wsparcie psychologiczne. Terapeuta może pomóc w identyfikacji szkodliwych wzorców zachowań i myśli oraz w rozwijaniu zdrowszych strategii radzenia sobie.

DDA powinien też popracować nad asertywnością, umiejętnością stawiania granic i wyrażania swoich potrzeb oraz emocji. Ćwiczenie asertywności może pomóc w budowaniu zdrowszych relacji z innymi i w wyjściu z roli DDA.