Kolonoskopia, czyli wziernikowanie jelita grubego, pozwala wykryć wczesną postać guza, a przede wszystkim polipy, z których powstaje nowotwór złośliwy. Podczas tego samego badania polipy można usunąć, co chroni przed rozwojem raka. Trzeba jednak zgłosić się na takie bezpłatne badanie, finansowane z budżetu państwa.
Kto powinien zrobić kolonoskopię
Kolonoskopia przesiewowa adresowana jest do osób od 55. do 64. roku życia, gdyż w tym wieku 25 proc. osób ma polipy, a 5 proc. jest zagrożonych rozwojem raka.
Polscy badacze wspólnie z naukowcami z Norwegii, Szwecji i Holandii ocenili wpływ kolonoskopii przesiewowej na redukcję zachorowania i zgonu z powodu raka jelita grubego. Na łamach czasopisma „New England Journal of Medicine” ukazały się wyniki prowadzonego w czterech krajach badania NORDICC, w którym kluczową rolę odegrali badacze z Narodowego Instytutu Onkologii oraz Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie. Wykonano je pod kierunkiem prof. Michała F. Kamińskiego, kierownika Zakładu Profilaktyki Nowotworów NIO.
To pierwsze na świecie randomizowane badanie oceniające wpływ kolonoskopii przesiewowej na ryzyko zachorowania i zgonu z powodu raka jelita grubego. Dotychczasowe dowody naukowe oceniające wielkość redukcji ryzyka zachorowania i zgonu na raka jelita grubego po kolonoskopii przesiewowej uzyskano jedynie w badaniach obserwacyjnych. Badanie NORDICC (Northern European Initiative on Colorectal Cancer) wykonano w czterech krajach: Norwegii, Szwecji, Holandii oraz Polsce. Do analizy włączono niemal 85 tys. osób.
Po 10 latach obserwacji całej zaproszonej na badania populacji (analiza intention to treat), zauważono istotną 18 proc. redukcję ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, zaś redukcja zgonu z powodu tego nowotworu wynosiła 10 proc. (co uznano za wynik nieistotny statystycznie).
Najlepsze efekty uzyskano w grupie osób zapraszanych na kolonoskopię przesiewową, czyli w grupie wiekowej 55-64 lat. Na takie badanie zgłosiło się 42 proc. osób spośród tych, które otrzymały pisemne zaproszenie. W analizie uwzględniającej tylko osoby, które wykonały kolonoskopię po pisemnym zaproszeniu (analiza per protocol) redukcja ryzyka zachorowania na raka jelita grubego wynosiła 31 proc., zaś redukcja zgonu z tego powodu – sięgała 50 proc. (obie wartości istotne statystycznie).
Test na krew utajoną w stolcu przed kolonoskopią?
Autorzy badania uważają, że aby podnieść efektywność przesiewowej kolonoskopii, należałoby znacząco zwiększyć zgłaszalność zapraszanych pacjentów. Rozwiązaniem mogłoby być też wprowadzenie do badań przesiewowych mniej inwazyjnych metod, np. testu na krew utajoną w stolcu i wykonywanie kolonoskopii dopiero po nieprawidłowym wyniku tego testu.
Badanie oceniające skuteczność kolonoskopii będzie prowadzone jeszcze przez 5 lat. Zgodnie z jego protokołem końcowa analiza planowana jest po 15 latach obserwacji. Zaproszenie na kolonoskopię jest imienne i nie może być przekazane innej osobie. Zawiera ono proponowany termin badania, który można jednak zmienić. W dowolnym momencie można również zrezygnować z badania.
Osoby, które są w wieku 55-64 lat, ale nie otrzymały jeszcze zaproszenia na kolonoskopię, najprawdopodobniej otrzymają je w kolejnych latach. W niektórych ośrodkach uczestniczących w programie kolonoskopii przesiewowej można zgłosić się na badanie bez zaproszenia, jeśli tylko spełnione są warunki tego badania.
Te badania z użyciem kolonoskopii prowadzone są w ramach tzw. programu oportunistycznego. Jego kryteria są nieco inne. Kwalifikują się do niego osoby w wieku 50-65 lat bez objawów takich jak krwawienie z przewodu pokarmowego, biegunka lub zaparcia, które pojawiły się w ostatnich miesiącach, a których przyczyna nie jest znane, a także chudnięcie lub anemia (bez znanej przyczyny).
Z badania tego mogą skorzystać także osoby młodsze w wieku 40-49 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z tym nowotworem. Mogą się zgłosić także osoby w wieku 20-49 lat z tzw. zespołem polipowatości rodzinnej gruczolakowatej – FAP. Więcej na stronie „Programu Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego” (http://pbp.org.pl).
Polipy jak i guz jelita grubego w początkowym rozwoju zazwyczaj nie powodują objawów. Wykrycie tego rodzaju wczesnych zmian możliwe jest jedynie podczas kolonoskopii.