Raport: Z powodu pandemii nowotwory będą wykrywane w późniejszym stadium rozwoju

Leczenie zaawansowanych chorób nowotworowych coraz częściej wymaga zastosowania nowoczesnych terapii lekowych, nierzadko bardzo kosztownych. Tymczasem w raporcie przygotowanym przez spółkę Modern Healthcare Institute, wydawcę portalu mZdrowie.pl - podkreśla się, że wydatki na leczenie onkologiczne stanowią u nas około 12 proc. budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia. Są zatem o połowę niższe, niż wynikałoby to z wpływu nowotworów na śmiertelność.

Od 2000 r. spada w Polsce śmiertelność związana z chorobami nowotworowymi, jednak znacznie wolniej niż w wielu innych krajach. W całej Europie Środkowej wciąż wyższy jest poziom śmiertelności w porównaniu do Europy Zachodniej. - Jednym z najważniejszych źródeł coraz wyższej efektywności opieki nad pacjentami onkologicznymi jest rozwój farmakoterapii – podkreślają autorzy raportu.

Obecnie mamy nową sytuację z powodu pandemii COVID-19, która utrudniła wykrywanie i leczenie chorób onkologicznych. Spadła liczba wizyt lekarskich, zredukowano dawki leków, by nie narażać pacjentów, przełożono wiele planowych zabiegów i opóźniano rozpoczęcie lub kontynuowanie terapii. Również pacjenci z obawy przed kontaktem z placówkami ochrony zdrowia rzadziej się zgłaszali do lekarzy z niepokojącymi objawami.

Sytuacja w polskiej onkologii systematycznie się poprawiała w ostatnich latach. Wydatki na onkologiczne programy lekowe rosły szybciej, niż na programy w innych dziedzinach medycyny. W 2019 r. na programy lekowe dotyczące leczenia nowotworów przeznaczano już ponad 54 proc. wszystkich wydatków na tę formę refundacji. Jednocześnie udział pacjentów onkologicznych w grupie osób objętych programami lekowymi jest od 2012 r. w miarę stały i utrzymuje się na poziomie około 20–25 proc. W 2019 r. w programach lekowych onkologicznych leczyło się ponad 40 tys. osób.

Raport zwraca uwagę na potrzebę zmian w zasadach refundacji terapii lekowych, często wykorzystywanych w zaawansowanych chorobach nowotworowych. - Opisuje on wybrane analizy, narzędzia i rekomendacje, za pomocą których można dokonywać prób wyselekcjonowania tych terapii onkologicznych, które stanowią prawdziwe przełomy w onkologii. A co za tym idzie – zasługują na priorytetowe potraktowanie przy analizach i decyzjach refundacyjnych – podkreśla główny autor opracowania Krzysztof Jakubiak z Modern Healthcare Institute.

W naszym kraju w ostatnich trzech latach nastąpiło znaczne przyśpieszenie decyzji refundacyjnych, co zatrzymało narastanie opóźnień Polski pod względem tempa wdrażania najnowszych technologii lekowych w onkologii. Tempo poszerzania listy refundacyjnej nadal nie jest jednak szybsze od liczby nowych leków rejestrowanych przez Europejską Agencję Leków (EMA).

- Żeby jednak nadrobić opóźnienie, liczba nowych cząsteczek wprowadzanych na listę refundacyjną powinna co najmniej utrzymywać się na podobnym liczbowo poziomie, a najlepiej wzrosnąć o przynajmniej 25 proc. w skali roku - stwierdzają autorzy raportu.

Wysokie koszty nowych terapii onkologicznych wymaga dokonywania wyboru i refundowania przede wszystkim tych leków, które dają największą wartość dodaną i zapewniają najwyższą efektywność leczenia. Raport sugeruje, że korzystne może być kierowani się decyzjami amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA).

Wszystkie terapie uznane za przełomowe przed FDA w latach 2013-2015 są już refundowane, aczkolwiek nie we wszystkich wskazaniach. Wynika to z tego, że ta sama cząsteczka w jednym wskazaniu może być uznana za przełom w leczeniu, a w innym niekoniecznie. - Niewątpliwie FDA wskazuje przyszłość dla rozwoju terapii, o której warto pamiętać, podejmując bieżące decyzje - dodają autorzy raportu.

Należy zniwelować duże zróżnicowane efektów leczniczych uzyskiwane w poszczególnych grupach nowotworów. Największy postęp, mierzony pięcioletnim przeżyciem pacjenta, dokonał się w hematoonkologii (białaczki, szpiczaki). Kilka rodzajów nowotworów stało się chorobami przewlekłymi, z pięcioletnim przeżyciem ponad 90 proc. pacjentów.

Jednocześnie w innych rodzajach nowotworów rokowania są nadal złe (np. rak trzustki, wątroby, jelita grubego, płuca), a w innych się wręcz pogarszają (rak pęcherza moczowego, rak szyjki macicy). Polityka refundacyjna powinna zatem brać po uwagę wyrównywanie szans pacjentów na skuteczną opiekę także w obszarach słabiej rozwiniętych - podkreśla raport.

W rozwoju technologii lekowych w leczeniu nowotworów szczególne znaczenie mają leki biologiczne, a największe perspektywy rozwoju wykazują terapie genowe. Według autorów raportu, w przyszłości skuteczność terapii będzie rosnąć także dzięki płynnym biopsjom (pozwalającym jeszcze wcześnie wykryć nowotwory), analizom Big Data i tzw. medycynie precyzyjnej.