Rezerwa jajnikowa to określenie potencjału rozrodczego jajników, mówiąc potocznie – zapas komórek jajowych, które posiada kobieta. Rezerwa jajnikowa wskazuje liczbę pierwotnych pęcherzyków jajnikowych, które mają zdolność do przekształcenia się w dojrzałe komórki jajowe zdolne do zapłodnienia.
Komórki jajowe tworzą się w około 20. tygodniu życia płodowego zarodka żeńskiego. W momencie narodzin statystyczna dziewczynka ma 1-2 miliony oocytów, czyli żeńskich komórek płciowych, dających początek komórce jajowej. W okresie dojrzewania liczba oocytów spada do około 500 tysięcy, z czego 400-500 tysięcy oocytów dojrzewa i ulega owulacji. Natomiast w okresie ciąży liczba komórek jajowych nie jest w ogóle określana.
Rezerwa jajnikowa jest ściśle powiązana z wiekiem kobiety. Im kobieta jest starsza, tym ta rezerwa jest niższa. Na zmniejszenie rezerwy jajnikowej wpływa też kilka innych czynników, takich jak:
- uwarunkowania genetyczne
- wczesna menopauza w rodzinie
- przebyte operacje na jajnikach
- palenie papierosów
- brak aktywności fizycznej, niezdrowy tryb życia
Co ważne, poprawienie rezerwy jajnikowej nie jest możliwe.
Komórki jajowe przez całe życie kobiety ulegają utracie. W ramach cyklu miesiączkowego wygląda to w ten sposób, że na początku cyklu, między pierwszym a trzecim dniem, w jajnikach znajduje się kilkanaście komórek jajowych w małych pęcherzykach gotowych do wzrostu. Następnie, około czwartego dnia cyklu, rozwija się tylko jeden z pęcherzyków i w 14. dniu cyklu podlega owulacji. Pozostałe pęcherzyki wraz z komórkami ulegają zniszczeniu.
O rezerwie jajnikowej mówi się sporo w kontekście późnego macierzyństwa, zwracając uwagę na fakt, że w pewnym wieku rezerwa jajnikowa może się wyczerpać i są trudności z zajściem w ciążę.
Rezerwa jajnikowa ma szczególne znaczenie w przypadku kobiet, które planują poddać się in vitro. Można ją ocenić, wykonując specjalistyczne badania, m.in. badanie AMH – określenie stężenia hormonu AMH (hormon anty-mullerian; u kobiet wytwarzany jest przez jajniki, u mężczyzn – przez jądra).