Jakie są typowe objawy zaćmy?
Prof. dr hab. n. med. Marek Rękas: Zaćma to choroba, która w wyniku mętnienia naturalnej soczewki oka pogarsza ostrość wzroku. Może się objawiać nieostrym widzeniem, wrażeniem podobnym do patrzenia przez ciągle zabrudzone szkła korekcyjne i zjawiskiem olśnienia przy spoglądaniu na źródło światła. W miarę postępu zaćmy pogarszająca się ostrość wzroku sprawia, że kolory stają się wyblakłe a w skrajnych przypadkach pacjent widzi jedynie kontury dużych przedmiotów. Podczas rozwoju choroby dochodzi do dużego ograniczenia funkcji poznawczych, co znacząco wpływa na pogorszenie komfortu życia pacjenta i utrudnia - a bywa, że uniemożliwia - codzienne czynności, jak chociażby czytanie lub prowadzenie samochodu.
Kogo najczęściej dotyka ta choroba?
Zaćma zazwyczaj jest wynikiem procesu starzenia się organizmu i dotychczas dotyczyła osób powyżej 60. roku życia, ale ostatnio coraz częściej zmagają się z nią też młodsi pacjenci. Zdarza się także, że zaćma jest efektem urazu oka, stałego przyjmowania niektórych leków (np. steroidów) lub stanowi powikłanie po przebytych chorobach ogólnych, jak tężyczka czy cukrzyca.
W jaki sposób leczy się zaćmę? Czy są na nią leki?
Farmakologia na razie jeszcze nie ma efektywnego remedium na zaćmę. Jedynym skutecznym sposobem leczenia tego schorzenia jest zabieg chirurgiczny.
Operacja zaćmy uchodzi za jeden z najbezpieczniejszych zabiegów chirurgicznych. Na czym polega ta procedura?
Operacja usunięcia zaćmy trwa ok. 10-15 minut i polega na wymianie soczewki własnej na sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową. Obecnie najczęściej stosowaną metodą usunięcia zaćmy jest fakoemulsyfikacja, czyli ultradźwiękowe rozdrobnienie naturalnej zmętniałej soczewki i wypłukanie jej, a w jej miejsce wszczepienie sztucznej soczewki. Po 2–3 godzinach od operacji pacjent może wrócić do domu. Procedura jest bezpieczna i znacznie poprawia komfort życia, dlatego nie powinno się czekać, aż zaćma „dojrzeje”.
Czy w operacji zaćmy stosuje się jeden typ soczewek?
Nie, jest kilka typów stosowanych soczewek i nawet w ramach oferty NFZ różnią się one od siebie nie tylko funkcjonalnością, ale i jakością. Najkrócej rzecz ujmując soczewka soczewce nierówna.
Czy pacjenci mają świadomość tych różnic i tego, że przed operacją mogą dokonać wyboru tego jak chcą widzieć?
Niestety, bardzo często pacjenci nie wiedzą, że są różne typy sztucznych soczewek. Dlatego tak ważna jest rola lekarza, który na wizycie kwalifikacyjnej do zabiegu powinien przedstawić pacjentowi pełen wachlarz możliwości leczenia tego schorzenia.
Zatem czym różnią się soczewki i jakie znaczenie dla późniejszego komfortu pacjenta ma wybór określonego typu?
Sztuczną soczewkę z reguły wszczepia się tylko raz w życiu. Dlatego bardzo ważne jest podjęcie naprawdę świadomej decyzji o wyborze typu wszczepianej soczewki. Pacjentom operowanym w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia wszczepiane są standardowe zwijalne soczewki jednoogniskowe, które spełniają wymogi dobrego widzenia z bliska lub z daleka, a po zabiegu konieczna jest korekcja okularowa do dali lub do bliży. Natomiast dzięki soczewkom wieloogniskowym lub o wydłużonej ogniskowej - oferowanym w leczeniu komercyjnym - możliwe jest jednoczesne korygowanie widzenia do dali i bliży. Należy jednak podkreślić, że nie wszyscy pacjenci mogą z takiego rozwiązania skorzystać, ponieważ istnieją wskazania i przeciwskazania do tego typu zabiegów. Decyzję, podczas wizyty przed operacją podejmuje lekarz uwzględniając oczekiwania pacjenta.
Czy takie soczewki mogą także pomóc cierpiącym na astygmatyzm?
Tak, osobom cierpiącym na astygmatyzm zalecane są soczewki toryczne, dzięki którym można skorygować astygmatyzm do 6D. Właściwie w przypadku obecności astygmatyzmu rogówkowego wszczepienie soczewki torycznej jest najskuteczniejszą formą korekcji tej wady.
Na co powinno się zwrócić szczególną uwagę szukając dobrej jakości przy wyborze ośrodka w którym przeprowadzany będzie zabieg?
Operacja musi być przeprowadzona w odpowiednim standardzie na który składa się pełna jednorazowość używanych akcesoriów do operacji i odpowiednia aseptyka śródoperacyjna. W chwili obecnej preferuje się również stosowanie śródoperacyjne leków rozszerzających źrenicę by z jednej strony skrócić czas pobytu chorego w klinice, a z drugiej strony ograniczać kontakt z personelem w dniu zabiegu do minimum.
A co z wyborem konkretnej soczewki? Czym się kierować?
Jeśli zaś chodzi o soczewki to niezależnie czy zabieg ma być przeprowadzony w ramach NFZ czy komercyjnie należy zwrócić uwagę na tworzywo, z jakiego soczewki są wyprodukowane. Implanty - wykonywane są z różnych biologicznie obojętnych materiałów: polimetakrylanu metylu (PMMA), silikonu lub akrylu. Od kilku lat za najbardziej bezpieczny uznawany jest akryl o hydrofobowych właściwościach o niskim stopniu uwodnienia. Soczewki wykonane z tego materiału zmniejszają ryzyko powstania zaćmy wtórnej oraz zapewniają długoterminową centrację i stabilność. Co istotne, z mojej wieloletniej praktyki wynika, że zastosowanie sztucznych soczewek o skomplikowanej budowie optyki daje dobrą jakość widzenia u pacjentów dobrze zakwalifikowanych do zastosowania tego typu rozwiązania.
