Nowotworami skóry powstającymi pod wpływem światła słonecznego są: rak podstawnokomórkowy (80%), rak kolczystokomórkowy (15%) oraz czerniak złośliwy (5%). Czynniki rozwoju czerniaka to jasna skóra (tzw. 1-2 fototyp), obecność czerniaka u członków rodziny, zespół znamiona typowych, duże znamiona wrodzone, liczne znamiona nabyte. Czynniki ryzyka środowiskowe to wieloletnia (np. zawodowa) ekspozycja na UV, częste intensywne naświetlania - wakacje, solarium, styl życia, oparzenia słoneczne w dzieciństwie, leczenie immunosupresyjne, szerokość geograficzna.
Standardem postępowania w profilaktyce przeciwnowotworowej dotyczącej skóry jest coroczna kontrola znamion barwnikowych. Polega ona na obejrzeniu przez dermatologa wszystkich znamion na skórze pacjenta. W przypadku zmian podejrzanych, lekarz decyduje o krótkoterminowej kontroli dermoskopowej (po 12 tyg.) lub o usunięciu chirurgicznym. Bardziej zaawansowaną techniką oceny znamion jest wideodermoskopia - metoda polegająca na oglądaniu znamion w kamerze umożliwiającej powiększenie do 70x i archiwizację ich w komputerze współdziałającym z kamerą.
W wideodermoskopie oglądane są tylko wybrane znamiona, kwalifikowane po badaniu dermoskopowym. W przypadku znamion barwnikowych, tzw. pieprzyków metodą usuwania jest usunięcie chirurgiczne w znieczuleniu miejscowym. Usunięte znamię musi być zawsze zbadane histopatologicznie, czyli ocenione pod mikroskopem. Po 7-10 dniach po zabiegu usuwane są szwy. Znamion barwnikowych nie wolno usuwać laserem, krioterapią i elektrokoagulacją. Dzięki dermoskopii obecnie nie usuwa się znamion ,,profilaktycznie" np. z miejsc drażnionych odzieżą lub urażonych. Dzięki temu unikamy niepotrzebnych zabiegów chirurgicznych i blizn.
Na badanie dermoskopowe nie powinniśmy zgłaszać się tuż po lecie, kiedy skóra jest opalona. Badanie przeprowadzone przez lekarza jest wykonywane raz do roku, natomiast pacjent powinien również sam kontrolować swoje znamiona - zgodnie z zasadą ABCD i E czyli ocena : symetrii, granic, koloru, wielkości i ewolucji (zmienności). Zwracamy uwagę na symetrię zmian, czy granica zamienia jest równa. Ważna jest także wielkość znamion i kolor (im więcej barw w obrębie jednego zamienia, tym jest ono bardziej podejrzane). Ostatnią cechą, którą oceniamy jest ewolucja zmiany. Obecność wymienionych cech jest powodem, aby zgłosić się do lekarza.
Opracowanie : Dr hab. n. med. Elżbieta Kowalska-Olędzka, Lecznica Melitus
